MINERVA Een castellum van brons
Donderdag was ik bij de onthulling van de maquette van het eerste Romeinse castellum op het Alphense Rijnplein. Met de bouw van Albaniana is in de winter van 40/41 gestart. Bijna tweeduizend jaar later is er een bronzen aandenken geplaatst op de plek waar het allemaal begon…
Dé Romeinen struinden echter al een halve eeuw regelmatig door het deltagebied van de Rijn voordat zij besloten om langs de hoofdstroom, tegenwoordig heet die Oude Rijn, militaire versterkingen te bouwen. Het Romeinse leger bouwde dus niet zomaar in the middle of nowhere, maar op specifieke slimme locaties en met een duidelijk doel voor ogen.
Nu woonden hier al veel langer mensen. Al sinds de bronstijd en ook in de ijzertijd. Gewone boeren die zich met hun eigen zaken bemoeiden en de Romeinen zo ongeveer negeerden. In de smalle corridor ingeklemd tussen hoge veenkussens stond hier en daar een boerenhoeve op de oeverwallen van de Rijn en graasde het vee op de smalle riviervlakte.
Aan dit romantische plaatje kwam een einde toen de Romeinse overheersers besloten om eerst Britannia te veroveren en een paar jaar later de Rijn als grens van het Rijk aan te wijzen. De boeren moesten verkassen, sommigen naar familie in het noorden en sommigen naar nieuw landbouwgebied in het zuiden.
Het eerste castellum werd bewoond door enige honderden soldaten. Hoeveel precies weten de wetenschappers niet. Wie precies dat weten de wetenschappers ook niet. Het Romeinse leger heeft geen briefje achtergelaten. Wel is bekend dat Albaniana een compact houten castellum werd waar een compleet cohort, een legeronderdeel van ongeveer vijfhonderd soldaten, onderdak kon vinden.
Daarna ging alles z’n gangetje tot het Vierkeizerjaar. In het Romeinse leger waren veel stoere kerels die niet schroomden om ook elkaar naar het leven te staan. Dus toen er vier keizers in een jaar door hun eigen legioenen op de troon werden gezet, was Leiden in last. In de grensgebieden maakten verschillende overheerste groepen gebruik van de situatie. Zo is onder meer de Bataafse Opstand begonnen.
Het einde van het eerste Albaniana, het castellum dat in brons gegoten op het Rijnplein staat, kwam toen in 69 de grensbewoners steeds verder langs de Rijn naar het binnenland optrokken. De Romeinse soldaten staken eerst hun houten castella in de fik en gingen er daarna spoorslags vandoor.
De nieuwe keizer Vespasianus stelde een jaar later orde op zaken en het tweede Alphense castellum werd vanaf 70 gebouwd, gewoon op dezelfde plek als het eerste.
