Advertorial Algemeen

De Romeinse schepen van Zwammerdam zijn terug

Sinds woensdag 12 oktober zijn de 'Schepen van Zwammerdam' terug in de gemeente Alphen aan den Rijn. De Romeinse schepen zijn geconserveerd en vijf van de zes verbleven tot nu toe in Lelystad.

De schepen worden de komende tijd bewaard door de gemeente Alphen aan den Rijn. Pas als het Romeins Scheepvaart Museum naast Archeon klaar is, worden de schepen in volle glorie tentoongesteld.

Opgravingen bij Ipse de Bruggen
De zes Romeinse schepen zijn gevonden in Zwammerdam op het terrein van Ipse de Bruggen vlakbij de spoorlijn. In het Dorpshuis van Ipse de Bruggen is een kleine expositie ingericht over de gevonden Romeinse resten en de beroemde 'Schepen van Zwammerdam'.

De Romeinse schepen zijn tussen 1971 en 1974 opgegraven. Er zijn drie boomstamkano's en drie platbodems gevonden. De kano's zijn vissersboten, twee van de drie platbodems zijn voor het vervoer van goederen en de laatste is waarschijnlijk een veerboot. Van deze Zwammerdam 6 is een replica te zien in Archeon.

Vaak zijn we niet blij met ons natte klimaat. Voor archeologen is de natte bodem echter een zegen. Materiaal als hout, leer en textiel blijft wel (deels) bewaard in ons natte klimaat, maar niet in het droge Romeinse 'vaderland' Italië. Behalve de houten boten zelf zijn ook onderdelen als een stuurriem en een bootshaak opgegraven.

Romeinse forten in gemeente Alphen aan den Rijn
In Zwammerdam liggen de overblijfselen van het Romeinse castellum Nigrum Pullum. Het fort ligt in de Romeinse tijd aan de rivier en heeft een haven. Nigrum Pullum is een klein fort waar ongeveer 350 Romeinse legionairs verblijven. Het maakt onderdeel uit van een keten van forten en wachttorens

De Romeinse grens is in de gemeente Alphen aan den Rijn 14 km lang. Er liggen dan ook twee castella binnen de gemeentegrenzen. In Alphen-stad is het fort Albaniana gevonden op de plek waar nu het Rijnplein is. Albaniana is iets ouder en iets groter dan Nigrum Pullum. Hier zijn circa 500 manschappen gelegerd.

Bij beide forten hoort ook een vicus, dat is een handelsnederzetting. Daar wonen vrouwen en kinderen die bij de soldaten horen. Hoewel zij niet gehuwd zijn, vormen zij toch een redelijk normaal functionerende gezinseenheid. In de vicus vestigen zich ook al snel ambachtslieden die met de soldaten mee zijen gekomen. Een eenheid legionairs – over het algemeen 480 manschappen plus officieren, dus een goede 500 man – is tenslotte een tamelijk zekere bron van inkomsten.

Verder vestigen zich ook lokale boeren en ambachtslieden om dezelfde reden in een vicus. Soms is het overigens ook andersom en bestaat er al een dorp op de plek die de Romeinen kiezen om een castellum te bouwen. In ieder geval bestaat een vicus bij een castellum bij de gratie van de economische factor die deze legereenheid voor de legerplaats vormt.

Tussen de forten bouwen de Romeinen wachttorens. De afstand tussen forten is ongeveer een dagmars en dat is te ver voor een goede bewaking van de grens. Vanuit de ene wachttoren is echter de volgende wachttoren zichtbaar. Daardoor houden de posten onderling contact.

Vervoer over de Oude Rijn
De Romeinse weg is niet meteen aangelegd toen de forten werden gebouwd en is minder belangrijk voor vervoer dan de grensrivier. De grote platbodems vervoeren onder meer graan en natuursteen vanuit onder meer het huidige Duitsland. Vervoer over water is tot ver in de negentiende eeuw de belangrijkste manier om te reizen en handel te bedrijven.

De weg is misschien minder belangrijk, het is wel een weg voor de eeuwigheid. Tussen Albaniana (Alphen) en Nigrum Pullum (Zwammerdam) is de weg in zijn geheel aangetoond. Ongeveer een meter onder het maaiveld liggen nog steeds overblijfselen van deze weg. Deze Romeinse weg door het drassige gebied is gebouwd als een dijk met aan beide zijden een greppel, met damwanden en een fundament van eiken palen, een harde vulling van puin en grind. Dit 'dijklichaam' is daarna bestraat met grind.

De Oude Rijn is in de Romeinse tijd de hoofdstroom in de Rijndelta waartoe ook rivieren als IJssel, Lek en Waal behoren. De Oude Rijn is eeuwenlang een deel van de Romeinse grens. De rivier is tegelijkertijd een belangrijke handelsroute én een belangrijke aanvoerroute van voorraden en bouwmateriaal voor de langs de rivier gelegerde Romeinse militairen en in de nabijheid gelegen steden als Nijmegen en Voorburg.

De Rijn is tweeduizend jaar geleden een grotere en woestere rivier dan tegenwoordig. De keurig gekanaliseerde watergang van nu kent weinig gelijkenis met de 'echte' rivier zoals deze door het landschap stroomde en bij tijd en wijle kolkte. De rivier is in de Romeinse tijd  aanzienlijk dieper en breder dan tegenwoordig en stroomde via haar ruime delta, vertakt in vele armen, naar de Noordzee.

De Romeinse Limes
Romeinse grens rond het Romeinse Rijk noemen wij tegenwoordig Limes. Het woord Limes betekent 'grenspad'. Het woord is door de Romeinen zelf nooit op deze manier gebruikt. De grens begint met de Muur van Hadrianus in Groot-Brittannië en loopt vervolgens via de Oude Rijn als grensrivier en via Duitsland en het stroomgebied van de Donau naar de Zwarte Zee. Vanaf deze zee buigt de grens af naar het zuiden rond Armenië, Syrië en Egypte. Heel Noord-Afrika hoort ook bij het Romeinse Rijk.

Met Limes wordt in Nederland meestal het noordwestelijke deel van de grens aangeduid langs de Rijn en Oude Rijn plus de Muur van Hadrianus. Het Britse en grotendeels ook het Duitse deel van deze grens staat op de Unesco Wereld Erfgoedlijst. Nederland is druk bezig om voor de Nederlandse Limes ook deze beschermde erfgoedstatus te krijgen.

Daarom is het belangrijk dat de wereldberoemde schepen van Zwammerdam op een goede en toegankelijke manier 'langs de Limes' tentoongesteld worden, compleet met laagdrempelige en dus toegankelijke informatie. Het is namelijk een van de voorwaarden om op de Wereld Erfgoedlijst te komen.

Expositie van de Romeinse schepen
Een van de opgegraven boomstamkano's is later gebruikt als 'visopslag'. Deze kano is te zien in het Romeins Museum naast Archeon. Het is wel een passen en meten geweest om de Zwammerdam 1 in het museum te plaatsen. Dit is een van de redenen waarom Archeon heel graag een nieuw Romeins Scheepvaart Museum wil bouwen. Alle zes de 'schepen van Zwammerdam' kunnen dan worden tentoongesteld op één plek en met alle toepasselijke en bijbehorende informatie.

De uitbreiding van Museumpark Archeon is broodnodig. Tijdens bestaande activiteiten en grote evenementen ondervinden bezoekers en medewerkers echt dat het Museumpark vol is. Nieuwe gebouwen zitten er echter niet in.

Een nieuw Romeins Scheepvaart Museum kan ook niet op het huidige terrein worden gebouwd. Archeon is gelukkig volop in onderhandeling met gemeente Alphen aan den Rijn om uit te breiden en het Museumpark op die manier toekomstbestendig te maken.

Het de bedoeling dat in het nieuwe Romeins Scheepvaart Museum de zes originele schepen van Zwammerdam een plek vinden. In eerste instantie wordt, zichtbaar voor het publiek, gewerkt aan het in elkaar zetten van de geconserveerde onderdelen. Als de schepen gerestaureerd zijn, kunnen ze in volle glorie worden bewonderd.

Het is ook de bedoeling om inzicht te geven in de opgravingen en de wetenschappelijke betekenis van de vondsten. Natuurlijk is dat veel leuker als er ook replica's van de schepen en andere vondsten te zien zijn. En, Archeon zou Archeon niet zijn als er straks niet heel veel te doen is in het Romeins Scheepvaart Museum!

De 'Nederlandse' Romeinen
Tot de komst van de Romeinen leeft de inheemse bevolking van de veeteelt en zij kunnen heel goed in hun eigen onderhoud voorzien. De verschillende stammen – in onze regio zijn dat de Cananefaten - leven in kleine nederzettingen en zijn lokaal georiënteerd. Er is weinig behoefte aan importgoederen en er is weinig overproductie om te verhandelen.

De Romeinen echter zijn 'kapitalisten' en zij doen niets liever dan handel drijven. Er zijn zelfs internationale handelshuizen, waarvan de eigenaren zeer welgesteld zijn. In de periode van de Romeinse overheersing ontstaat in het huidige Nederland dan ook een betere infrastructuur om te handelen en vooral in te voeren. Dit gebeurt veelal over de rivieren in boten, grote platbodems met een zeil zoals de schepen van Zwammerdam. De handelswaar kan van alles zijn bijvoorbeeld wijn en bouwmateriaal. Uitvoerproduct vanuit de kuststreken is zout en ook kleding wordt geëxporteerd.

Het Romeinse leger bestaat uit 'echte' Romeinen en uit Romeinse onderdanen uit de veroverde gebieden. De uitrusting is - behalve bij elitetroepen als de Bataafse ruiterij of de Syrische boogschutters – niet van elkaar te onderscheiden. Sinds de Bataafse Opstand (69-70) mogen soldaten niet meer in hun eigen land dienen. De Alphense forten worden door de eeuwen heen onder meer bemand door troepen uit heel Europa en door de Classis Germanica, de Romeinse marine gelegerd in het huidige Duitsland.


Meer nieuws

Advertorial Overige vandaag 17:43

Prachtige samenwerking Korenmolen de Eendracht en Brugwachtertje aan den Rijn

Korenmolen de Eendracht en Brugwachtertje aan den Rijn hebben afgesproken dat in het Brugwachtershuisje bij de Alphense Brug nieuwe kadopakketjes worden verkocht. Daarin speciale meelproducten van de Molen, aangevuld met enkele leuke dingen, zoals bijvoorbeeld een garde, een mini taartvorm, een mini deegrollertje, stroop, Hollandse snoep of theedoek etc.

Politiek vandaag 16:51

Gemeente gaat begrijpelijk communiceren

Donderdag 28 maart heeft wethouder Gert van den Ham de Direct Duidelijk Deal ondertekend. De deal is onderdeel van de landelijke campagne Direct Duidelijk. Doel is dat alle overheden, dus ook alle gemeenten, duidelijke informatie geven aan hun inwoners.

Calamiteiten vandaag 13:46

Paard gered nadat het te water raakte langs de Compierekade

Donderdag 28 maart, aan het begin van de middag, heeft zich een incident voorgedaan langs de Compierekade in de Rietveldse polder, waarbij een paard te water is geraakt. De lokale brandweer werd gealarmeerd en kwam snel ter plaatse om het dier te redden.

Advertorial Horeca-arrangementen vandaag 13:20

Geniet van een compleet avondje uit met het Diner & Film arrangement!

Wie houdt er nu niet van een etentje gevolgd door een avondje naar de bioscoop? Want zeg nou zelf, een etentje en de bioscoop gaan toch altijd lekker samen?! Of je nu met je vriend(in), broer, zus, moeder of opa komt of toch liever alleen geniet, dit is het perfecte arrangement voor een compleet avondje uit. Voor €42,50 per persoon kun je genieten van een 3-gangenmenu bij De Beren Alphen aan den Rijn met een bioscoopvoucher voor een film naar keuze.

Verkeer en vervoer vandaag 12:09

Meer verkeersdrukte verwacht vanwege het paasweekend

Met het paasweekend in het vooruitzicht wordt verwacht dat zowel vandaag als het komende weekend drukker zullen zijn op de wegen dan normaal. Vooral op donderdag 28 maart moeten weggebruikers rekening houden met een vroege en drukke avondspits.