Alphen aan den Rijn krijgt nog achttien Stolpersteine
Afgelopen jaar zijn in de gemeente Stolpersteine gelegd. Inmiddels telt Alphen 41 stenen ter herinnering aan de Alphense Joodse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Vrijdag 25 november zulllen nog 18 stenen gelegd worden.
In heel de huidige gemeente Alphen aan den Rijn zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog 62 Joodse burgers door de nazi’s vermoord. De Stichting Herdenking Joodse Vervolgingsslachtoffers (SHJVS) wil voor elk van die slachtoffers een Stolperstein leggen voor de huizen waar de mensen vrijwillig gewoond hebben, voordat ze werden gedeporteerd en vermoord.
In de maanden voordat de Alphense Joden werden afgevoerd kregen velen van hen immers te horen dat ze hun huis uit moesten en plaats moesten maken voor Duitse officieren. De meesten van hen vonden onderdak bij Joodse medeburgers in Alphen aan den Rijn die nog wel een dak boven hun hoofd hadden.
Een Stolperstein is een stenen kubusje van 10 x 10 cm. Daarop is een messing plaatje bevestigd met de gegevens van de slachtoffers: naam, geboortejaar, datum van deportatie, de datum waarop zij zijn vermoord en het concentratiekamp of de plaats waar zij zijn omgekomen. Het is een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Hij heeft samen met zijn medewerkers in 21 landen in Europa al meer dan 70.000 van deze steentjes in het plaveisel aangebracht. Inmiddels liggen er in Alphen aan den Rijn, in Aarlanderveen en in Boskoop veertig van deze steentjes.
Nieuwe stenen
Op vrijdag 25 november worden in Alphen aan den Rijn de volgende achttien steentjes geplaatst op zes verschillende locaties. Op 25 november om 09:00 uur krijgt de familie De Leeuw vier steentjes op de Gouwsluisseweg nabij de molen. Hier stond ooit het zomerhuisje waarin Abraham en Judika de Leeuw woonden met hun twee kinderen Rika en Hartog. Die waren al wat ouder en ongetrouwd. Rika werkte bij Werneke Wonen in de Julianastraat en sloeg een aanbod van haar werkgever om onder te duiken af.
"Rond 09:20 uur verplaatsen we ons naar de Gouwsluisseweg 76 waar drie steentjes worden geplaatst voor Emma Wolfstein, haar man Paul en moeder haar Ida Platz", aldus de organisatie. Oorspronkelijk woonde ook dochter Irene hier in huis. Alleen Irene kwam terug na een tocht langs verschillende kampen in het oosten. Haar werk in het Philips-commando in kamp Vught heeft haar kans op overleving zeker vergroot.
Om 10:00 uur worden voor de familie Van Dien drie steentjes geplaatst bij het huis Zaalbergstraat 15a. Op dit adres woonden Philippus Nathan (Flip) van Dien, de zoon van David en Roosje van Dien, zijn vrouw Rozalina (Rosalie) en hun dochtertje Roosje Eva (Roosje). Flip werkte in het verzekeringsbedrijf van zijn vader. Flip en zijn gezin kregen aanvankelijk uitstel voor deportatie, maar op 30 september 1942 gingen zij alsnog op transport.
Rond 10:40 uur worden er twee steentjes voor de Prins Bernhardlaan 15 gelegd. Dit pand kreeg het echtpaar Alexander en Margaretha Ladendorff aangeboden door een niet-Joods echtpaar, toen ze uit hun huis werden gezet om plaats te maken voor Duitse officieren. In november 1940 waren zij naar Alphen aan den Rijn gekomen, omdat Duits-Joodse vluchtelingen niet langer in de kuststreek mochten wonen. Door die maatregel kwamen veel van deze vluchtelingen naar Alphen. (toe.)
Vervolgens, om 11:20 uur, worden vier steentjes geplaatst waar ooit Javalaan 4 heeft gestaan. Op dit adres woonde het echtpaar Siegmund en Olga Cohen met hun dochter Amely, schoonzoon Siegfried Weinberg en kleinzoon Alfred. Dora Marcus-Weingarten, een vriendin van het echtpaar Cohen, woonde ook bij hen in. Alfred was nog maar vier jaar, toen hij op transport moest.
Al om negen uur ’s ochtends stond de Grüne Polizei, geholpen door Alphense politieagenten, op woensdag 30 september 1942 voor de deur om de mensen op te halen. Hun koffers stonden al enige tijd klaar in de hal. Niet om op transport te gaan, maar om onder te duiken. Zij zouden namelijk alle zes diezelfde middag worden opgehaald door mensen van het verzet om naar hun onderduikadres gebracht te worden. De Duitsers gooiden roet in het eten. Amely en Alfred hebben de oorlog op miraculeuze wijze overleefd.
Tot slot zullen rond 12:00 uur voor deze dag de laatste twee steentjes worden geplaatst op de Emmalaan bij huisnummer 14. Op dit adres woonden het echtpaar Wolfgang en Frederike Dinkelspiel en het echtpaar Alexander en Margaretha Ladendorff. De twee echtparen moesten als Duits-Joodse vluchtelingen in het najaar van het eerste oorlogsjaar de kuststreek verlaten en streken in Alphen aan den Rijn neer. Het echtpaar Ladendorff vond later een woning aan de Buitenweg. Nu is dat de Prins Bernhardlaan, waar (dan) inmiddels de steentjes voor de familie Ladendorff al geplaatst zijn.
Voordat de Stolpersteine door de medewerkers van gemeentewerken in het plaveisel worden aangebracht, vertelt iemand uit het voorbereidend comité iets over de mensen die in het desbetreffende pand gewoond hebben en wordt een passend gedicht voorgedragen. Na de vijf korte plechtigheden is er in de voormalige synagoge in de Samuel Aardewerksteeg gelegenheid om nog wat na te praten en om de herinnering aan onze vermoorde plaatsgenoten levend te houden.
Op de foto: Rika de Leeuw bovenop de bank.