Alphense Romeinen in Alphense musea
Er zijn langs 'ons' stukje Romeinse Limesgrens verschillende musea en bezoekerscentra die aandacht besteden aan het Romeinse verleden van de gemeente Alphen aan den Rijn. In het kader van de Nationale Museumweek van 30 maart tot en met 5 april staat hieronder een kleine bloemlezing.
Op veel plekken in de gemeente zijn archeologische opgravingen gedaan waarbij veel bijzondere Romeinse stukken zijn gevonden. Vaak is dit een goede aanleiding voor een tijdelijke of permanente expositie in een lokaal bezoekerscentrum in een van de dorpen. Sinds 2011 zijn heel veel Alphense Romeinse vondsten te zien in het Romeins Museum in Alphen-Stad. Ook zijn topstukken te bewonderen in andere grote musea, zoals het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
Romeins Museum en Archeologiehuis
In het Romeins Museum liggen vondsten uit gemeente Alphen aan den Rijn. In de entree van het Romeins Museum is een film te zien over het Romeinse verleden. De meeste tentoongestelde stukken zijn opgegraven in het Alphense centrumgebied. Maar, er ligt bijvoorbeeld ook een van de boomstamkano’s uit Zwammerdam.
Tot de intrigerende vondsten behoren een spaarpot van keramiek, een houten deur, een stuk riolering, hele grote amfora’s, mantelspelden, munten, dakpannen, borden met inscripties en nog veel meer. Naast de originele vondsten is er ook veel toegankelijke informatie. Er zijn video’s, maquettes en nagemaakte vondsten om te laten zien hoe iets er nieuw uitziet.
Op de verdieping is het Archeologiehuis Zuid-Holland gevestigd. Hier zijn vondsten uit de hele provincie vanaf de prehistorie tot de moderne tijd te zien. De meest bijzondere Romeinse vondst is een grote steen van een poortgebouw met een duidelijke inscriptie. Hieruit blijkt dat de poort in opdracht van keizer Septimius Severus in het jaar 208 is gerenoveerd.
Restauratiewerf Zwammerdam
In Restauratiewerf Zwammerdam worden de zes Schepen van Zwammerdam gerestaureerd. Deze Rijkscollectie bestaat uit drie boomstamkano’s en drie binnenvaartschepen. De schepen zijn eerder in Lelystad geconserveerd. Sinds 2015 is de collectie in Museumpark Archeon. Speciaal voor de restauratie is vervolgens de Restauratiewerf ingericht in en naast het Romeinse Badhuis.
In de werf ligt een compleet Romeins binnenvaartschip met een lengte van enige tientallen meters. Het houten schip is behoorlijk gaaf uit de zompige bodem gekomen, maar is tijdens de conservatie helemaal uit elkaar gehaald. In de Restauratiewerf worden alle schepen een voor een weer in elkaar gezet en ontbrekende delen worden nagemaakt en ingepast. Tijdens de restauratie wordt ook onderzoek gedaan door een archeoloog naar de bouwwijze en constructie van de schepen.
Naast het grote schip is een kleine maar heel interessante expositie ingericht. Op verschillende dagen zijn gidsen aanwezig.
Museumpark Archeon
De Romeinse afdeling van Museumpark Archeon bestaat uit het stadje Trajectum ad Rhenum waar Romeinse gebouwen uit heel Nederland zijn gereconstrueerd. Bijzonder zijn het botenhuis waar een replica op ware grootte van een van de Schepen van Zwammerdam ligt en de reconstructie van het eerste houten poortgebouw van castellum Albaniana in het Alphense centrumgebied. Restauratiewerf Zwammerdam is hier in het Romeinse Badhuis ondergebracht.
Het Romeins Museum is samen met het Archeologiehuis Zuid-Holland ondergebracht in een reconstructie van de Romeinse villa van Rijswijk naast de entree van Museumpark Archeon.
Het museumpark aan de Archeonlaan in Alphen aan den Rijn is maandag en dinsdag gesloten, maar op Paasmaandag open. Voor openingstijden zie Archeon.nl. De entree is met een museumjaarkaart gratis. Tijdens de Nationale Museumweek mag iedereen zijn of haar museumjaarkaart uitlenen aan iemand anders.
Bezoekerscentrum Nigrvm Pvllvm
Nigrum Pullum is het kleinste Romeinse castellum langs de Limes in Nederland. Het castellum is rond 1970 opgegraven. Na afloop van de opgravingen zijn zes Romeinse schepen gevonden. De locatie is op het terrein van Ipse de Bruggen in Zwammerdam. Naast de resten van het Romeinse fort is een bezoekerscentrum met een permanente tentoonstelling ingericht in Café de Haven. Het bezoekerscentrum kan elke dinsdagmiddag worden bezocht en er wordt naar gestreefd om ook op zaterdagmiddagen open te gaan.
Museum Hazerswoude
Naar aanleiding van de Romeinse vondsten tijdens de opgravingen in het Westvaartpark in Hazerswoude is een projectplan gemaakt. Vanaf 2025 zullen veel vondsten in het Historisch Museum in Hazerswoude-Dorp te zien zijn. Daarnaast wordt een vitrine ingericht in Hazerswoude-Rijndijk. Op dit moment worden de vondsten onderzocht en geconserveerd. Heel bijzonder zijn de Romeinse mijlpaal en een houten tabula ansata uit een Romeinse tempel.
Unesco Wereld Erfgoed
De Romeinse Limesgrens in de gemeente Alphen aan den Rijn is veertien kilometer lang en volgt de loop van de Oude Rijn. Dit betekent dat Alphen aan den Rijn een aardig onderdeel is van de Nedergermaanse Limes. Deze Romeinse grensstreek loopt van Katwijk aan de Nederlandse kust tot aan Remagen in Duitsland. De Nedergermaanse Limes is sinds 2021 een Unesco Wereld Erfgoed. De Romeinen bewonen ‘ons’ stukje Limes vanaf het jaar 40, ergens rond het jaar 275 zijn zij voorgoed vertrokken.
Op de foto’s:
Romeinse soldaten voor de gereconstrueerde poort van Albaniana in Museumpark Archeon (boven)
Schip van Zwammerdam in Restauratiewerf Zwammerdam (onder)
Over alle informatie in dit artikel en over het Romeinse verleden van gemeente Alphen aan den Rijn is meer te lezen (en te zien) op www.RomeinsAlphen.nl