De Heerlijkheid van Alfen: na de Romeinen

E. Döpler, Wikimedia Commons PD-Old

Zoals veel Alphenaren wel weten bouwden de Romeinen zo’n 2000 jaar geleden een fort op de plek waar nu het Rijnplein ligt. Maar wat gebeurde er na de Romeinen? Het project ‘De Heerlijkheid van Alfen’ maakt de geschiedenis van Alphen aan den Rijn weer zichtbaar en beleefbaar. 

Rond 270 na Christus verlieten de Romeinen de forten langs de Rijn. Aan het begin van de 5e eeuw werden de laatste troepen uit onze streken teruggetrokken en in 476 na Christus viel het doek definitief voor het West-Romeinse Rijk. De geschiedenis van Alphen in de eeuwen die daarop volgen is nogal onzichtbaar, ook voor archeologen en historici.

Toch kan Alphen niet geheel verlaten zijn. In de 9e-10e eeuwse goederenlijst van de Utrechtse Sint Maartenskerk wordt de naam ‘Alfna’ genoemd. Dat is een Germaanse naam. Die kan alleen overgeleverd zijn als er nog mensen waren om hem door te vertellen, maar van die mensen zien we niet veel, behalve wat potscherven uit de 6e eeuw die tijdens de opgraving van het Romeinse fort zijn gevonden. Puinlagen uit de 8e-10e eeuw wijzen erop dat de Alphenaren toen de ruïne van het Romeinse fort hebben afgebroken. Want ja, gratis bouwmateriaal!

Het is de tijd van de Merovingers en Karolingers, van de eerste Christelijke missionarissen in onze streken en van de Vikingen die huishielden langs de Rijn. Volgens de overlevering heeft de beroemde missionaris Bonifatius zelfs in Alphen gepreekt! Of dat waar is, weten we niet. Wat we wel weten is dat er op de plaats van het badhuis van het Romeinse fort een kerkje werd gebouwd, gewijd aan Bonifatius. In de 13e eeuw benoemt de Graaf van Holland er een pastoor en in de 15e eeuw komt er een stenen kerk. Nog steeds staat hier een kerk: de Adventskerk.

RP-P-1914-5006 Nieuwe Kerk hoge resolutie.jpg

Gezicht op de Nieuwe Kerk te Alphen aan den Rijn, François van Bleyswijck, ca. 1714 - ca. 1728. Afbeelding: Rijksmuseum publiek domein.

De Adventskerk

Gebouwd in de middeleeuwen als rooms-katholieke Bonifatiuskerk werd de kerk tijdens de reformatie, rond 1582, protestants. In 1619 woedde er een hevige brand in de Alphense dorpskern en brandde de kerk af. In 1624 werd zij als de Nieuwe Kerk herbouwd. In 1916 ging het weer mis en brandde de dorpskerk nogmaals af. Alleen de grafkapel van de familie De Smeth overleefde de ramp. De kerk werd herbouwd en in 1922 ingewijd. In 1964 kreeg zij de naam ‘Adventskerk’. De grafkapel staat nog steeds achter de kerk en is nu in gebruik als stiltecentrum.

adventskerkbouw.jpg
De Adventskerk in aanbouw. Foto: Gemeentearchief/Stichting Oud Alphen.

De Bonifaciuskerk

En de Bonifaciuskerk? Na de reformatie hadden de katholieken heel lang geen kerk, zij moesten het doen met schuilkerken. Pas in de tijd van Napoleon mochten ze weer eigen kerken hebben. De eerste katholieke kerk in Alphen werd in 1824 aan de Prins Hendrikstraat gebouwd, op de plaats waar ooit het kasteel en buitenplaats Het Hof van Alphen heeft gelegen, en waar nu het wooncentrum met dezelfde naam staat. In de tuin van het complex staat nog het bovenste deel van de torenspits van de oude kerk.

De huidige Bonifaciuskerk is in 1886 door bisschop Bottemanne ingewijd.

Hendrikstraat met oude Katholieke kerk.jpg

De Prins Hendrikstraat met de oude katholieke kerk. Foto: Gemeentearchief/Stichting Oud Alphen.

Het project ‘De Heerlijkheid van Alfen’ ontstaat in samenwerking met Eva IJsveld, PRAE archeologie & educatie, de Historische Vereniging Alphen aan den Rijn, Stichting Het Cultuurpalet en Cultuurcentrum Parkvilla en wordt financieel mogelijk gemaakt door bijdragen van de Provincie Zuid-Holland subsidieregeling publieksbereik archeologie en de gemeente Alphen aan den Rijn.

Dit is deel 2 in de artikelreeks 'De Heerlijkheid van Alfen'. Lees hier alle artikelen. Meer weten over de geschiedenis van de Romeinen? Lees hier alle artikelen van Eveline Verhoeven.

Meer nieuws

Advertorial Overige vandaag 09:18

Zomerplezier bij Sunset Padel: Sport, sfeer en gezelligheid op de baan

De zomer draait op volle toeren bij Sunset Padel in Alphen aan den Rijn. De afgelopen weken stonden de banen volop in het teken van fanatieke rally’s, gezellige potjes en lange avonden vol sport en plezier. En dat is te merken: padel leeft en dat is mede te danken aan alle sportievelingen die meedoen.

Incidenten vandaag 07:44

Explosie bij flat aan Saffierstraat zorgt voor schade en opschudding

In de nacht van donderdag 10 op vrijdag 11 juli heeft een flinke explosie plaatsgevonden bij de ingang van een flatgebouw aan de Saffierstraat in Alphen aan den Rijn. De ontploffing veroorzaakte schade aan het pand en zorgde voor opschudding in de buurt.

Advertorial Film gisteren 17:00

Code Blauw in Castellum!

Wat de Smurf?! Grote Smurf is ontvoerd! Maar gelukkig is Smurfin daar om hem te redden. Je ziet het hele avontuur in de nieuwe Smurfenfilm in Castellum. Oh, en alvast een tip voor het einde van de zomer: 30 en 31 augustus zie je de registratie van de spectaculaire concertreeks, die André Rieu op dit moment in Maastricht geeft. Groots op het witte doek, met meeslepende muziek en een feestelijke sfeer.

Gezondheid en welzijn gisteren 15:54

Vapen, tijd om het rookgordijn op te halen!

Kun je praten over vapen en roken, zonder dat je met een beschuldigende vinger wijst naar rokers of vapers? Ja zeker, dat doen mondhygiënist Louise van de Loo en vaatchirurg Jorianne de Nie regelmatig. Met informatie en praktische adviezen maken zij mensen bewuster van wat roken of vapen met je doet. “Elke sigaret of vape minder is een compliment waard.“

Muziek gisteren 13:56

Housemuziek en zonsondergang: Sunset House keert terug bij Sunset Beachbar

Alphenaren Alex en Carlo begonnen met een simpel idee: op een bijzondere plek een liveset spelen tijdens zonsondergang. Gewoon omdat ze van housemuziek houden, graag creatief bezig zijn en magische momenten willen vastleggen. Dat deden ze: midden in een weiland begonnen ze te draaien. Dat smaakte naar meer. Nu organiseren ze Sunset House opnieuw bij Sunset Beachbar.

Advertorial Evenement gisteren 12:46

Sama Sama Maluku Festival zaterdag aan de Zegerplas

Op zaterdag 12 juli wordt Alphen aan den Rijn het decor van het grootste Molukse festival van Nederland: het Sama Sama Maluku Festival. Het evenement vindt plaats aan de Zegerplas, op dezelfde locatie waar jaarlijks het Zomerspektakel wordt gehouden.