De veteranenclub in Alphen: “het is voornamelijk ouwe-jongens-krentenbrood”
Op Nationale Veteranendag bedankt Nederland de veteranen die ingezet zijn in dienst van de vrede, nu en in het verleden. Dieter van der Schilden en Hans Lefeber, beide betrokken bij Vereniging Veteranen Vrienden Alphen aan den Rijn en Omstreken, vertellen over hun verleden als veteraan en wat Nationale Veteranendag voor hen betekent.
Dieter van der Schilden, voorzitter van Vereniging Veteranen Vrienden Alphen aan den Rijn en Omstreken, is in 1935 geboren in Soerabaja. Als veteraan heeft hij spannende tijden meegemaakt op een schip, maar als 10-jarige jongen lag hij ook al onder vuur. “Ik heb drie Japanse concentratiekampen overleefd en werd in oktober 1945 overvallen en gevangen genomen door de Indonesische jeugdbende. Ze stonden met bamboesperen om ons heen en overlegden of ze ons nu zouden doden of dat ze dit zouden bewaren voor later”, vertelt hij. “In november 1945 ben ik uit Java ontsnapt.
Strijden voor veteranenstatus
In de jaren ’60 werd Van der Schilden uitgezonden naar Nieuw-Guinea als militair. Het doel van de missie was om het machtsvertoon te versterken zodat het eiland kon worden behouden als kolonie. Omdat Van der Schilden militair is geweest, heeft hij nu de veteranenstatus. Maar dit ging niet vanzelfsprekend. “Er wordt een onderscheid gemaakt tussen oude en nieuwe veteranen. De oude veteranen die dienden in de Tweede Wereldoorlog worden vaak gezien als de echte helden. De zogenaamde Indië veteranen, naar voormalig Nederlands Indië uitgezonden tussen 1946 en 1949, worden vaak nog met de nek aangekeken. Ik val onder de Nieuw-Guinea veteranen.”
Hij vervolgt: “Dat komt omdat het een ander soort oorlog is dat wij hebben gevoerd. We hebben dan ook langer moeten wachten op onze veteranenstatus. Dit duurde maar liefst 50 jaar. Uiteindelijk heeft de minister hier wel zijn excuses voor aangeboden.” Ook het Indië-monument in Alphen heeft lang op zich laten wachten. “Enkele Indië veteranen hebben echt jarenlang gevochten voor dit monument om hiermee hun gevallen kameraden te herdenken. Het leek alsof mensen vergaten dat dit ook een stukje Nederlandse geschiedenis is. Jaren later was het moment eindelijk daar dat werd gezegd, ‘ja, ze verdienen ook een monument’. Uiteindelijk werd het monument pas in april 1997 geplaatst, een maand nadat de veteranenclub in Alphen werd opgericht.
Erkenning en waardering
Vier jaar lang liep Van der Schilden ‘met de dood voor ogen’, zoals hij het zelf beschrijft. “Het heeft een grote invloed op je leven, iets wat veel mensen zich niet voor kunnen stellen. En ik merk het nog steeds in het dagelijks leven. Ik ben bijvoorbeeld veel alerter op dingen en op mijn omgeving. Als ik bijvoorbeeld over de snelweg rijd en iemand komt naast me rijden en gebruikt zijn mobiel achter het stuur, dan reageer ik heel snel. Dan kijk ik al van wat moet ik zo doen als mis dreigt te gaan.”
Inmiddels is Van der Schilden zes jaar voorzitter van de veteranenclub. “Het is mooi dat we dit in Alphen hebben”, vertelt Van der Schilden. “De vereniging is eigenlijk een groep mensen die bij elkaar komen om oude herinneringen met elkaar op te halen, want wat zij hebben meegemaakt zegt veel anderen niks.” Sinds enige tijd is de vereniging ook opengesteld voor oud-militairen. “Zij konden op geen andere plek terecht. Verder is de vereniging er voor alle veteranen. En wie wel of niet veteraan is, dat bepaalt de overheid.”
Nationale Veteranendag is elk jaar een mooi moment voor Van der Schilden. “Met veel plezier loop ik normaal gesproken dan ook mee met de Defilé in Den Haag. Het is een moment waarop je veel erkenning en waardering krijgt en wordt bedankt voor wat je hebt gedaan”, vertelt hij. “Maar voordat we zo’n dag hadden in Nederland duurde even. Aan het begin toonde mensen niet zoveel interesse in veteranen, dat kwam pas later. In Groot-Brittannië en Australië begonnen ze bijvoorbeeld al in 1916 en 1918, in Nederland is dat pas sinds 2005.”
Een surrogaat-veteraan
Hans Lefeber, lid van de Vereniging Veteranen Vrienden Alphen aan den Rijn en Omstreken, noemt zichzelf een surrogaat-veteraan. “Ik ben een oud-gediende, maar ik ben officieel geen veteraan. Daarom noem ik mijzelf een surrogaat-veteraan”, lacht hij. “Tot mijn 55e levensjaar ben ik werkzaam geweest als reserveofficier, maar ik ben nooit in een gevechtssituatie geweest. Ik had wel een hele verantwoordelijke taak bij sectie 2, inlichtingen en veiligheid.” Wel is hij in oorlogsgebied geweest: tegen de Oost-Duitse grens aan. “We wilden dichterbij de gevaarlijke situatie komen, toen hebben we de wachttorens gezien en zijn we daarna terug gegaan naar het veilige gebied. Ons uitstapje was bij de Oost-Duitsers beland en toen stond opeens de Marechaussee voor onze neus, want dat mocht natuurlijk niet.”
In augustus 1997 werd Lefeber afgezwaaid. “Maar ondanks dat ik een hele verantwoordelijke taak had, was ik op dat moment eigenlijk niks. Vanaf dat moment heb ik gevochten voor de status van veteraan. Ik ben bij de bijeenkomsten van Prins Bernhard geweest, waar allemaal veteranen bij elkaar kwamen. Maar toen prins (toen nog prins, nu koning, red.) Willem-Alexander het overnam, heb ik daar nooit meer iets van gehoord”, vertelt Lefeber. “Het was mij vooral te doen om de witte anjer, het symbool als waardering voor de veteranen. Toen heb ik een brief gestuurd waarin ik heb uitgelegd dat ik graag zo’n anjer wilde. In plaats daarvan heb ik een veteranenspeldje gekregen.”
Een fantastische tijd
Lefeber heeft een fantastische tijd gehad bij defensie. “Het waren mooie jaren en ik heb er veel van geleerd. Voor mijn baan als docent geschiedenis heb ik daar ook veel plezier aan gehad. Denk aan het organiseren van bepaalde zaken en het vermogen tot waarnemen”, vertelt hij. “Dat waarnemingsvermogen heb ik vooral geleerd toen ik gesignaleerde personen moest controleren. Ik moest bepaalde personen in de gaten houden, denk bijvoorbeeld aan NSB’ers.”
Het heeft vooral een positieve invloed gehad op zijn leven. “Vooral het kameraadschap. Je moest elkaar helpen, door dik en dun. Dat is een prachtige ervaring. Eigenlijk vind ik het dan ook doodzonde dat de dienstplicht er niet meer is, ook met het oog op recente incidenten. Denk aan de boa die in elkaar geslagen is, dat zou in die tijd niet zijn voorgekomen.” Maar er waren ook mindere kanten. “Je moest echt op je strepen staan. Het was veel tegen mensen opkijken en er was veel sprake van het laten gelden van gezag.”
Ouwe-jongens-krentenbrood
Nationale Veteranendag vindt Lefeber elk jaar opnieuw een mooi moment. “We moeten meer waardering hebben voor defensie en minder zeuren”, stelt Lefeber. “Nationale Veteranendag is dan ook een mooi moment, aangezien die aandacht er dan wel is. Het is natuurlijk typisch Nederlands om te bezuinigen op dingen waar we het nut niet van inzien, zoals defensie. Maar als je terugkijkt in de geschiedenis ging dat altijd zo in Nederland. Als je vraagt of het verstandig is om te bezuinigen, dan weet ik het antwoord wel. Ik ben er namelijk niet zo gerust op dat we in zo’n harmonieuze tijd leven.”
Daarom hecht hij ook veel waarde aan het bestaan van de veteranenclub in Alphen, omdat dit een plek is waar veteranen hun verhalen met elkaar kunnen delen. Maar het is ook een plek waar hij veel lezingen geeft, bijvoorbeeld over Napoleon en Rusland, maar ook over oud-Alphen. “Maar de vereniging is voornamelijk ouwe-jongens-krentenbrood”, lacht hij. “Het is een sfeer van kameraadschap en met elkaar oude verhalen ophalen, echt voor sociale contacten en het voelen van verbondenheid. Het is prachtig om dat aan veteranen te kunnen bieden.”
