Oud Alphen: de groei van Alphen door de jaren heen
Door de jaren heen is Alphen aan den Rijn erg gegroeid. We weten dat de Rijn een belangrijke rol heeft gespeeld in de ontwikkeling van Alphen, maar is de rivier het enige wat hieraan heeft bijgedragen? Of zijn er nog meer factoren die invloed hebben gehad?
In de Romeinse tijd had Alphen aan den Rijn niet één, maar twee Castella. Eén stond aan de noordkant van de huidige Castellumstraat, genaamd Albaniana. Het andere Castellum bevond zich nabij de spoorlijn op het huidige terrein van Ipse de Bruggen in Zwammerdam. In de achtste eeuw begon de bewoning op de linker Rijnoever (Hoge Zijde) weer. Het dijkdorp werd in de negende en tiende eeuw aangeduid als Alfna.
Het Hof van Alfen
Een paar eeuwen later kende Alphen een echt kasteel, namelijk het Hof van Alfen. De eerste bewijzen van het bestaan hiervan zijn te zien in een geschrift, daterend uit de dertiende eeuw. Het Hof van Alfen lag aan de zuidelijke oever van de Molenvliet, waar deze in de Rijn uitmondde. Familie Kalslagen was eigenaar van het hof. Naar hen werd het Hof sindsdien ook wel ‘Huis Kalslagen’ genoemd.
De tekst loopt door onder de afbeelding.
In 1623 is het Hof door Tomazius in Hollandse renaissancestijl verbouwd tot de eerste buitenplaats van Alphen. Behalve het landhuis hoorden er ook dienstwoningen, schuren, hooibergen, tuinen, boomgaarden en buitendijks land bij het buiten.
Gouden Eeuw
Vanaf de 17e eeuw ontstond er bij de brug van de Oude Rijn een klein dorpje. Aan de rechter Rijnoever (Lage Zijde) ontwikkelden zich dijkdorpen genaamd Aarlanderveen (Rijndijk) en Oudshoorn. De Kromme Aar, die uitmondde in de Oude Rijn, vormde de grens tussen beide dorpen. Langs de Kromme Aar ontstond enige lintbebouwing. Rond 1657 werd de Kromme Aar gekanaliseerd. Om de sterke stroming van de Oude Rijn bij de Alphense brug te verminderen, werd rond 1660 het omloopkanaal gegraven. Hierdoor veranderde de Rijn in een kanaalachtig riviertje dat geen onrust meer veroorzaakte.
De Oude Rijn werd in de loop der eeuwen steeds belangrijker voor Alphen. Het transport over de rivier zorgde voor economische activiteit en werkgelegenheid, vooral toen er in 1664 een trekschuit ging varen tussen Utrecht en Leiden. Landbouw, veenderijen, nijverheid, handel en later industrie werden belangrijke inkomstenbronnen. Langs de Oude Rijn verschenen ruim honderd buitenplaatsen die in gebruik genomen werden door rijke mensen uit onder andere Amsterdam.
De tekst loopt door onder de afbeelding.
Samenvoeging van gemeentes
Vanaf 1860 groeide Alphen aan den Rijn gestaag. Het station, geopend in 1878, zorgde voor een belangrijke verbinding tussen Leiden en Woerden. De bebouwing aan de westzijde van het dorp nam toe door de aanleg van de spoorlijn. De bebouwing aan de oostzijde van de Oude Rijn in Aarlanderveen en Oudshoorn ontwikkelde zich minder sterk. Het zwaartepunt van Oudshoorn verplaatste zich daarom rond 1865 naar de Hooftstraat. Hierdoor werd de kern Alphen groter en bleven de andere dorpjes achter.
In 1918 fuseerden de dorpen Aarlanderveen, Alphen en Oudshoorn tot de gemeente Alphen aan den Rijn. Deze samenvoeging was een belangrijk moment voor de ontwikkeling van Alphen aan den Rijn. Het voormalige raadhuis van Alphen werd het nieuwe 'huis der gemeente' en diende als het politiebureau en de trouwzaal. Het oude gemeentehuis van Oudshoorn werd bewaarplaats van de oude archieven. De burgemeester, de secretarie en de dienst gemeentewerken kregen een plaats in het gebouw ‘Overpost’ aan de Wilhelminalaan. Hoewel dit voor het functioneren van het ambtelijk apparaat niet optimaal was, vormde het wel de basis voor de ontwikkeling van de gemeente.
Van boerendorp naar bloeiende gemeente
Na de oorlog werd Alphen in rap tempo uitgebreid door de bouw van huizen en bedrijven. In 1954 werd de cacao- en chocoladefabriek Baronie gebouwd, wat werkgelegenheid bood aan mensen, ook buiten Alphen. Hierdoor groeide het aantal inwoners van het dorp opnieuw snel. In 1964 werd de gemeente uitgebreid met het dorp Zwammerdam.
De tekst loopt door onder de afbeelding.
Met de bouw van de Aarhof in 1974 kwamen niet alleen nieuwe winkels maar ook huizen. De Aarhof was één van de eerste overdekte winkelcentra in Nederland en zette Alphen op de kaart als meer dan alleen een boerendorp. In 1980 begon de bouw van de wijk Kerk en Zanen. Hierdoor trokken opnieuw meer mensen richting Alphen aan den Rijn.
Het jaar 2000 had een aantal belangrijke gebeurtenissen die de groei van Alphen stimuleerden. Allereerst was de N11 op 27 januari 2000 klaar, waardoor Alphen een goede verbindingsweg kreeg van Leiden naar Utrecht. Daarnaast verliet Cacao- en Chocoladefabriek Baronie Alphen aan den Rijn na 47 jaar productiviteit en gebiedsontwikkeling in 2001. Het vertrek van De Baronie zorgde voor een groot leegstaand gebouw, dat later werd omgebouwd tot het winkelcentrum De Baronie, dat op 5 april 2014 werd geopend.
De tekst loopt door onder de afbeelding.
De toekomst van Alphen
Tegenwoordig is Alphen aan den Rijn sterk gegroeid, zowel als dorp als gemeente. Het aantal woningen in Alphen aan den Rijn bedraagt momenteel bijna 32.000 maar moet worden verhoogd tot 39.500 à 42.000. Waar dat gaat gebeuren is nog niet duidelijk. Hoewel de Gemeente graag in de Gnephoek zou bouwen, ziet de Provincie dat niet zitten. Na de zomer zal een besluit genomen worden.
