Oud Alphen: de karakteristieke Vrouwgeestmolen
In de Heimansbuurt in Alphen aan den Rijn vind je de Vrouwgeestmolen. Deze molen is gebouwd in 1797 en zorgde bijna twee eeuwen voor het bemalen van de Vrouwgeestpolder. Al zes generaties lang zorgt dezelfde familie voor de bemaling van de molen.
De polder Vrouwgeest is in 1634 gesticht. Na de uitvening moest de polder worden drooggelegd. Dit werd gedaan door de nieuwe molen, die gebouwd werd in 1797 door de Alphense molenmaker Hendrik Koperdraat. Oorspronkelijk wilde men een tweedehands molen kopen en hier bouwen. Dit lukte niet, dus uiteindelijk is de Vrouwgeestmolen voor ƒ 19.800,00 gebouwd. Voor deze tijd stond er op deze locatie een wipmolen.
De vrouwgeestmolen is een grondzeiler, een type molen die kan worden bediend vanaf de grond. Omdat de wieken tot vlak boven de grond komen kan dan molenaar de molen vanaf de grond opzeilen. Vandaar dus de naam grondzeiler.
Tot en met 1966 werd de polder door de Vrouwgeestmolen bemalen. In dat jaar kwam er in de polder een elektrisch gemaal. De vrouwgeestmolen heeft sindsdien een ondersteunende functie. Het basis peil wordt geregeld door het elektrische gemaal, maar bij zware regenval springt de molen bij om het water in de polder op peil te houden.
Fraaie verschijning
In 1954 werden de wieken vervangen door de ‘Prinsenmolenwiek’. Dit systeem was echter geen succes: alleen met vol zeil liep het goed, met minder of zonder zeil had het wiekenkruis te weinig kracht. Het systeem werd daarom na drie jaar vervangen door fokwieken met automatische remkleppen.
De molen heeft verschillende versieringen. Het bouwwerk is dondergroen geverfd en met witte krullen versierd. Ook staan er de opschriften ‘1797’, het bouwjaar, ‘1954’, het jaar waarin de wieken werden verbeterd, en de initialen ‘HKD’, een verwijzing naar de maker. De steen in de toog van de vijzelgoot vermeldt ‘Anno 1909, Het is Carel Piek geweest, Voorzitter van de Vrouwgeest, Die deze spil voorheen een eiken paal, vervangen liet door een staal’.
Van vader op zoon
Sinds Kerst 1797, de oplevering, bemaalt de familie Vrolijk deze molen. Het ambacht wordt al zes generaties van vader op zoon doorgegeven. Zo begon het met Cornelis Vrolijk (1797-1829), wie het stokje overdroeg aan Jan Vrolijk (1829-1873). Vanaf 1873 tot 1915 bemaalde Art Vrolijk de molen. Hij werd opgevolgd door Cornelis Willem vrolijk (1915 -1950). Daarna bemaalde Karel Vrolijk de molen (1950 – 2008) en sinds 2008 is Hans Vrolijk de molenaar van de Vrouwgeestmolen.
Begin 2020 gebeurde er iets opmerkelijks. Het elektrische gemaal dat de polder drooghield bleek defect. Het Hoogheemraadschap van Rijnland zag in eerste instantie af van de reparatie en koos voor de bouw van een nieuw gemaal. In de tussentijd heeft de Vrouwgeestmolen als vanouds de polder bemaald. Uiteindelijk is toch gekozen voor de reparatie van het andere gemaal en is er geen nieuw gemaal gebouwd.
Renovatie
Dit jaar zal het gemaal van de Vrouwgeestmolen vervangen worden. "De doelstelling van Rijnland is het voorkomen en beperken van overstromingen, wateroverlast en watertekort. Om dit goed uit te kunnen voeren, moeten de gemalen de juiste capaciteit hebben en moeten ze bovendien voldoende beschikbaar zijn en betrouwbaar", vertelt Rijnland. Wanneer het gemaal precies vervangen zal worden is nog niet bekend. Rijnland heeft de start van de uitvoering op de planning staan rond het tweede deel van het jaar. Ze hopen de werkzaamheden aan het eind van 2023 afgerond te hebben.
