Oud Alphen: de wijk Ecolonia als experimenteel woonerf
Wist je dat de wijk Ecolonia in de jaren ’90 ontwikkeld is als experimenteel woonerf? Het moest dienen als voorbeeldwijk voor de rest van Nederland op het gebied van duurzaam bouwen. De wijk werd zelfs geopend door Koningin Beatrix.
Milieuvriendelijk bouwen en wonen kreeg in de loop van de jaren ’80 de nodige aandacht, maar echt van de grond kwam het niet. Novem (Nederlandse onderneming voor energie en milieu) bracht daar verandering in. Dit bedrijf nam het heft in handen om milieuvriendelijk bouwen en wonen in te burgeren.
‘Dubo’ (duurzaam bouwen) was een populaire afkorting in die tijd. Denk hierbij aan vergaande isolatie, zonneboilers, sedumdaken, vleermuiskasten, minder ruimte voor de auto en een centrale rol voor water. Met de experimentele woonwijk Ecolonia werd hiervoor een eerste stap gezet.
Veel variatie
De wijk, bestaande uit 101 woningen, werd ontworpen door de Belgische stedenbouwkundige Lucien Kroll. Negen architecten kregen van hem de gelegenheid om zich helemaal uit te leven in de wijk, op de voorwaarde dat ze binnen hun eigen duurzaamheidsthema bleven. De eerste paal voor Ecolonia werd door de staatssecretaris de grond in geslagen. Nadat de wijk klaar was verrichte koningin Beatrix in 1993, een jaar na de oplevering, de officiële opening. Dit werd beschouwd als een bekroning op deze ontwikkeling.
Water als centraal thema
Bij een nieuwbouwwijk ontbreekt geschiedenis. Maar voor Kroll was dat geen optie. Hij bedacht er zelf eentje. Het werd een geschiedenis met water als centraal thema, of nog specifieker: het polderverleden. In Alphen aan den Rijn herinnert de Alphense Wetering daar nog aan. Met dit thema in gedachte werd in de wijk Ecolonia daarom een 'vormeloze vijver' gecreëerd, die in verbinding staat met de Alphense Wetering. Het regenwater wordt afgevoerd naar deze vijver. De vijver heeft verschillende diepten om te zorgen voor een ecologische diversiteit in flora en fauna.
Tegenwoordig vormt deze vijver nog altijd het middelpunt van de wijk. Door de volgroeide bomen en kleurrijke tuinen ziet het er in de omgeving van de rivier fraai uit. Dit in tegenstelling tot de rest van de wijk, waar niet heel veel groen te bekennen is. De 'groene' schuttingen hier en daar zorgen voor een welkome onderbreking van al het steen en hout.
Experimenteel woongebied
Inmiddels is het dertig jaar geleden dat de nieuwbouwwijk werd opgeleverd als een bonte verzameling van experimenten en noviteiten. Nog altijd is Ecolonia een wijk met een bonte schakering van woningen, smalle straten, hofjes, pleinen, een brede straat en een kade. Een wereld van verschil met de woningbouw die zich nu rondom de wijk bevindt. Daar overheerst de ‘Nederlandse modale woningbouw’, oftewel gestapelde woningen en veel blokken met vergelijkbare rijtjeshuizen.
Bij de toegangsweg naar de wijk hangt nog steeds het bord ‘experimenteel woongebied’. En experimenteel was het. Ecolonia was op veel gebieden een voorloper. Zo werd de dominantie van de auto in deze wijk teruggedrongen; de wijk is veel meer ingericht voor voetgangers. Anno 2022 voert dat de boventoon in nieuwbouwwijken.
Is alles uit het project dan geslaagd? Zeker niet. Zo was bedacht om een centrale autowasplaats te creëren waarbij het water uit de vijver werd gehaald. Dat bleek geen succes. Andere delen zijn echter wel geslaagd. Neem de variatie in de openbare ruimte en de variatie in bouwvormen. In plaats van de standaard Hollandse rijtjeshuizen worden nieuwbouwwijken nu steeds gevarieerder ingericht.
Maar ook wat betreft duurzaamheid zijn er aspecten overgenomen. Zo was gebalanceerde ventilatie voor het eerst een ding in Ecolonia. Tegenwoordig wordt geen nieuwbouwwoning meer gebouwd zonder balansventilatie. Het wordt door experts dan ook gezien als een goede start van een bewustwordingsproces in de bouw.
