Oud Alphen: het Hof van Alfen
Wist je dat Alphen ooit een eigen kasteel had? Dit lag aan de huidige Hoflaan in Alphen aan den Rijn. De eerste bewijzen van het bestaan van het ‘Hof van Alfen’ zijn te zien in een geschrift, daterend uit de dertiende eeuw.
Het Hof van Alfen lag aan de zuidelijke oever van de Molenvliet, waar deze in de Rijn uitmondde. Dit bleek een strategische plek, want al het verkeer tussen Leiden en Utrecht kwam hier langs over de Rijn en over de Hoge Rijndijk. In 1507 werd Jacob Coppier van Kalslagen, een dorp in de buurt van huidig Leimuiden, eigenaar van het Hof en ambachtsheer van Alfen. Naar hem en zijn opvolgers werd het Hof sindsdien ook wel ‘Huis Kalslagen’ (of Calslagen) genoemd.
Heldin van het Hof
De dochter van Jacob, Margaretha Coppier van Kalslagen (1516-1597), speelde een belangrijke rol in de strijd tegen de Spaanse overheersing tijdens de Tachtigjarige Oorlog. In 1574 woonde zij met haar man in Antwerpen en waren zij betrokken bij het plan van Willem van Oranje om de stad van binnenuit te veroveren. Daarvoor waren er duizenden soldaten de stad in gesmokkeld.
De Spaanse landvoogd Requesens kreeg lucht van het plan, sloot de poorten van Antwerpen, en gaf bevel tot huiszoekingen waarbij het er hardhandig aan toe ging. In Margaretha’s huis zaten de drie leiders van het complot verstopt. Mede dankzij haar koelbloedige optreden werden zij niet gevonden en stierven er uiteindelijk maar drie personen, terwijl duizenden afwisten van het complot. Om deze reden staat Margaretha nu beter bekend als Heldin van het Hof.
De tekst loopt door onder de afbeelding.
Van Hof tot buitenplaats
Er zijn geen tekeningen van het Hof uit deze vroege eeuwen bewaard gebleven. Aan bouwkundige details op latere tekeningen is te zien dat het in de vijftiende eeuw een zaalvormige, adellijke omgrachte woning is geweest. In 1623 is het Hof door Tomazius in Hollandse renaissancestijl verbouwd tot de eerste buitenplaats van Alphen. Behalve het landhuis hoorden er ook dienstwoningen, schuren, hooibergen, tuinen, boomgaarden en buitendijks land bij het buiten.
Van buitenplaats tot verzorgingshuis
Rond 1800 is het Hof van Alfen door de toenmalige eigenaar Willem Rijnsburger gesloopt. Alleen het tuinmanshuis en de portierswoning hebben er nog jarenlang gestaan. In 1824 werd op het terrein van het voormalige Hof de eerste rooms-katholieke kerk van Alphen sinds de reformatie gebouwd. Toen in 1886 de Bonifaciuskerk in gebruik werd genomen, werd de oude kerk verbouwd en uitgebreid tot bejaardenhuis, Pension Sint Joseph.
De tekst loopt door onder de afbeelding.
De vijver in de tuin van het wooncentrum, de straatnamen Hoflaan en Hofzicht (aan de overkant van de Rijn) en de naam van wooncentrum Hof van Alfen, zijn nu nog het enige dat herinnert aan het voormalige kasteel en buitenplaats.
Dit artikel is gebaseerd op één van de artikelen uit de reeks ‘De Heerlijkheid van Alfen’, een project uit 2020, ontstaan in samenwerking met Eva IJsveld, PRAE archeologie & educatie, de Historische Vereniging Alphen aan den Rijn, Stichting Het Cultuurpalet en Cultuurcentrum Parkvilla.
