ROMEINEN Albaniana
In de gemeente Alphen aan den Rijn zijn twee romeinse forten gebouwd. Het ene stond nabij de spoorlijn op het huidige terrein van Ipse de Bruggen in Zwammerdam. Het andere stond waar tegenwoordig de Julianastraat het Rijnplein kruist, midden in het Alphense stadshart.
Een romeins fort heet een castellum. Vandaar ook de naam Castellumstraat, nabij de vindplaats van het Alphense fort. En ja, castellum wordt in latere tijden verbasterd tot het woord kasteel. Het castellum in Alphen-Stad droeg in de Romeinse tijd de naam Albaniana. Het huidige Scala College heette oorspronkelijk Albanianae, vernoemd naar het romeinse castellum.
Veel meer dan de verwijzingen door een straatnaam is er niet over van het castellum. Het romeinse fort is namelijk helemaal opgegraven. Aan de ene kant is dat een zegen, omdat er nu heel veel bekend is over hoe het castellum er in de verschillende bouwfasen uitzag. Aan de andere kant komen er steeds meer nieuwe archeologische technieken waardoor er nog veel wetenschappelijk onderzoek kan plaatsvinden op een locatie. Dat kan in Alphen aan den Rijn dus niet meer.
Uiteraard zijn tijdens de opgravingen heel veel vondsten gedaan. Zo is een steen uit de toegangspoort met inscriptie gevonden. Hierop wordt gemeld dat keizer Septimus Severus de poort heeft opgeknapt. Ook zijn delen van de houten barakken gevonden waarin de soldaten werden ondergebracht.
Door de opgravingen tot aan de bodem van het fort konden reconstructies worden gemaakt van de verschillende houten en stenen forten die op dezelfde locatie hebben gestaan. De oudste plattegrond laat zien dat er ‘iets’ aan de hand is met de bouwlocatie. Tegen de romeinse regels in is het fort geen keurige rechthoek. Het is een trapezium. Dat komt omdat het fort niet goed paste op de plek waar het is gebouwd.
Waarom? Zeer waarschijnlijk is de bouwlocatie gekozen, omdat deze op een strategisch punt lag en een haven voor de deur kon hebben. Het nadeel van deze locatie is trouwens dat de soldaten bij elke overstroming van de Rijn natte voeten hadden.
2022 is uitgeroepen tot het Limesjaar: Alphen, wereldstad aan de Limes. Met deze serie artikelen staan we stil bij het Romeinse verleden van Alphen aan den Rijn.
