ROMEINEN Baksteen
Van de uitvindingen die de Romeinen op hun conto kunnen schrijven, is de baksteen er een. Nadat het Romeinse leger de Lage Landen had verlaten, duurde het tot de twaalfde eeuw voordat er weer baksteen als bouwmateriaal werd gemaakt en gebruikt.
De introductie van baksteen in het Alphense castellum was ergens in de tweede helft van de eerste eeuw. Het eerste fort uit 41 na Chr. was houtbouw, daarna werd ook wel in steen gebouwd. Desondanks was er weinig steenbouw in Albaniana.
Pas na het midden van de tweede eeuw waren er meer en grotere bouwactiviteiten in steen. Voor die bouwactiviteiten werd natuursteen, tufsteen, op grote vrachtschepen aangevoerd uit de Eiffel en er kwam baksteen uit bakkerijen bij de legioensplaats Nijmegen.
Voor het midden van de tweede eeuw werden bakstenen gebruikt die door de plaatselijke soldaten zelf werden gebakken. Er zijn uit deze periode bakstenen met stempel van het Alphense cohort, VI Breucorum, opgegraven. Deze in Albaniana gestationeerde soldaten hadden, waarschijnlijk buiten de muren van het castellum zelf, een relatief kleine steenbakkerij waar gebakken werd voor eigen gebruik.
Er was wel enige aanvoer van baksteen van elders. Het gaat dan om bakstenen met het stempel van Tegularia Transrhenana. Deze steenbakkerij was aan het einde van de eerste eeuw in bedrijf en moet in de buurt van Xanten of Neuss hebben gelegen. Baksteen van deze grote leverancier is gevonden in het gebied tussen Aken-Keulen en Alphen aan den Rijn.
Daarnaast zijn er uit deze vroege periode ook drie bakstenen gevonden met een kruisvormig symbool. Deze zijn afkomstig van een burger steenbakkerij. Een dergelijk bedrijf was waarschijnlijk verbonden aan een villa van enige omvang. In de omgeving van Alphen aan den Rijn stonden deze grote herenboerderijen niet. Dichter bij de kust in de omgeving van Forum Hadriani, het huidige Voorburg, echter wel.
De bouwactiviteiten zijn niet een-op-een hout of baksteen. Veel gebouwen hebben gevlochten wanden van takken en leem. Zowel de lemen als de bakstenen wanden werden voorzien van een pleisterlaag die vervolgens werd geverfd. Meestal in wit en vaak met een rode 'lambrisering'.
De baksteen is vaak zichtbaar als halfronde boog boven een raam of deur. In dat geval dient de bakstenen boog als overspanning van de opening en vangt deze het gewicht van de muur erboven op.
2022 is uitgeroepen tot het Limesjaar: Alphen, wereldstad aan de Limes. Met deze serie artikelen staan we stil bij het Romeinse verleden van Alphen aan den Rijn.
