ROMEINEN Een brug te ver
De vraag of bij het Romeinse castellum Albaniana een brug is aangelegd, komt zo af en toe op. Er is namelijk een gerucht dat er een Romeinse brug lag, maar dat is niet meer dan een gerucht. Er is namelijk geen spat archeologisch of historisch bewijs voor zo’n brug.
Soms gaat het niet om wat er wel is gevonden, maar juist om wat er niet is gevonden. Dat geldt bijvoorbeeld voor de geruchten rond een Romeinse Alphense Brug.
Waar komt het gerucht vandaan dat er een Romeinse brug bij Albaniana over de Rijn lag? Het meest waarschijnlijk is een tekening in blauwe inkt met een afbeelding van een stenen brug op twee bogen. De tekst in de aanzienlijk latere tekening luidt: De Alphensche brug omstreeks 700. De brug zou naar voorbeeld van een oudere Romeinse brug zijn gebouwd.
Als je een groot project als een stenen brug gaat ondernemen, moet daar een reden voor zijn. Een brug komt ergens vandaan, Albaniana in dit geval, en gaat ergens naar toe. De reden zou in de Romeinse tijd een weg kunnen zijn. Die lag er niet. Niet langs de Rijn aan de Lage Zijde en ook niet het grote veenmoeras in. Bovendien was er ook geen, Romeinse, bebouwing aan de Lage Zijde.
Het Romeinse fort is gebouwd om de rivier de Rijn te bewaken en dat hield ook in een oogje houden op de monding van de Kromme Aar waar de ‘vijand’ woonde. Waarom zou je dan de kat op het spek binden en een nutteloze weg met brug aanleggen naar de overkant van de rivier? Bovendien: een vaste brug zou alleen maar hinderlijk zijn geweest voor de grote Romeinse transportschepen met zeil.
Voordat het nieuwe centrum aan de Hoge Zijde werd gebouwd, zijn er grootschalige archeologische opgravingen gedaan. Dat was niet de eerste keer, maar wel met de meeste omvang.
Voordat de uitgebreide opgravingen van start gingen, is geïnventariseerd op welke locaties ooit is opgegraven, wanneer en door wie. Het ging bij deze inventarisatie niet alleen om archeologische resten in het centrumgebied aan de Hoge Zijde, maar ook aan de Lage Zijde, De Hoorn en het Goudse Rijpad.
De vondsten rond de Alphense Brug zijn: in 1891 een zestiende-eeuwse munt bij baggerwerkzaamheden in de rivier; in 1955 aan de Hoge Zijde voor de nieuwbouw van de Alphense Brug aardewerk gedateerd rond het midden van de dertiende eeuw; in 1959 aan de Lage Zijde een fragment van een Romeinse dakpan en de fundering van een middeleeuws tolgaardershuis of van de zestiende-eeuwse waag. Meer niet.
Er is geen enkele betrouwbare historische informatie beschikbaar waaruit blijkt wanneer voor het eerst een brug over de Oude Rijn is aangelegd. De meest logische periode is niet de Romeinse. Ook de vroege middeleeuwen komen niet in aanmerking door de geringe bevolking en opnieuw het ontbreken van een goede weg. Een redelijke optie, maar niet bewezen, lijkt de periode van de eerste dijkbouw langs de Rijn in de twaalfde eeuw toen ook de ontginning van het veengebied begon.
