ROMEINEN Fabrica
Het eerste Alphense castellum is gebouwd in 'the middle of nowhere'. Langs een rivier ingeklemd tussen het land en het water. Albaniana ligt in een smalle corridor met als dichtstbijzijnde Romeinse legerbases Velsen en Vleuten. Dat betekent dat de mannen de eerste jaren op zichzelf zijn aangewezen.
Het cohort in het eerste Alphense fort Albaniana is een wereld op zich. De haven, oftewel de lange kade, hoort bij het fort en is binnen een jaar na de omwalling aangelegd. Het is een komen en gaan van vrachtschepen en van voorbijvarende marineschepen van de Germaanse classis.
Er zijn echter geen andere forten in de buurt en van de spaarzame boerenbevolking is niet veel aan goederen en voedsel te verwachten. En dus hebben de legionairs al snel een hele grote fabrica gebouwd, een werkplaats.
In de fabrica maken gespecialiseerde legionairs allerlei noodzakelijke spullen voor gebruik in het castellum. Van de fabrica van castellum Albaniana is genoeg door archeologen opgegraven om te constateren dat er in ieder geval een bronsgieterij was en dat het brons hier ook werd bewerkt. Dat bewijs bestaat uit vuur, metaal en water. Er zijn verschillende haarden gevonden in een grote ruimte en veel metaalafval. Water is er ook, op de grens van oostelijke vleugel is een waterput aangetroffen.
Naast druppels, afsnijdsels en slakken die ontstaan bij metaalbewerking zijn ook herkenbare voorwerpen gevonden. Bijvoorbeeld een beitel met slijpstenen, een steel van een pan, pantserdelen, lanspunten en een aantal fibula’s. Daarnaast zijn veel munten en het een en ander aan aardewerk gevonden.
Het complete gebouw waarin de fabrica is gevestigd, is opgebouwd uit vier vleugels met een binnenplaats oftewel een grote centrale ruimte met aan de vier zijden kleinere ruimten. De vloer bestaat uit knoestige en kromme stukken hout en is met een laag leem aangestampt. De wanden zijn gemaakt van staanders in een funderingsgreppel en dwarslatten met vlechtwerk ertussen, afgewerkt met een leemlaag aan beide zijden.
Van twee van de vier vleugels van het gebouw zijn goede sporen aangetroffen, de noordelijke en de oostelijke. Van de andere twee is weinig gevonden. De vonsten zijn echter voldoende om de gelijkenis met een soortgelijke Zuid-Duitse fabrica uit dezelfde periode te zien.
De Alphense fabrica heeft, net als de rest van het castellum, de door het Romeinse leger aangestoken brand tijdens de Bataafse Opstand in 69-70 niet overleefd.
2022 is uitgeroepen tot het Limesjaar: Alphen, wereldstad aan de Limes. Met deze serie artikelen staan we stil bij het Romeinse verleden van Alphen aan den Rijn.
