ROMEINEN Limes
Het Romeinse fort in Alphen-Stad is gebouwd als onderdeel van de belangrijke transportader die de rivier de Rijn aan het begin van de jaartelling is. Het nabij gelegen fort in Zwammerdam hoort echter bij de aanleg van de grens van het Romeinse Rijk. Beide zijn onderdeel van deze Romeinse noordgrens.
In later tijden kreeg de Romeinse noordgrens de naam Limes. Het woord Limes wordt uitgesproken als lie-mes. De betekenis is grenspad. Toen de grens ontstond, had het deze naam niet en er was ook geen pad langs de rivier. De Romeinse straatweg werd pas een halve eeuw later aangelegd. Er was eigenlijk helemaal niets, als we Tacitus mogen geloven.
Het castellum Albaniana, opgegraven voor de aanleg van het Rijnplein midden in het Alphense stadshart, is oorspronkelijk gebouwd in het jaar 41. De kade in het jaar daarna. Het fort is gebouwd als bewaking van de Rijn en als beveiliging van de scheepvaartroute.
De rivier diende vanaf 43 als aanvoerroute voor voorraden en troepen richting Brittannië. De hoofdstroom in de delta van de machtige Rijn liep in de Romeinse tijd hier en was al veel langer een belangrijke transportader en onderdeel van een oudere handelsroute.
Het castellum Nigrum Pullum, nabij het dorp Zwammerdam, ligt een paar kilometer verderop langs dezelfde rivier. Dit fort is gebouwd in het jaar 47 als onderdeel van de Romeinse noordgrens.
Generaal Corbulo was in deze periode de legeraanvoerder in het noordelijke Rijngebied. Hij voerde oorlog tegen de Chauken, die hun stamgebied tussen de Eems en de Elbe hadden. In het jaar 47 besloot keizer Claudius dat het welletjes was en hij riep Corbulo terug. Sindsdien is de Rijn definitief de grensrivier en werd de Limes in de Lage Landen een feit. Voor die tijd was de Rijn gewoon een belangrijke militaire transportroute door een relatief rustig grensgebied.
Beide Alphense forten lagen in een dunbevolkt kweldergebied langs de rivier in een smalle corridor die het westen en het oosten verbond. In het kustgebied woonden de Cananefaten en in het midden van het land de Bataven. Tot de Bataafse Opstand in 69-70 werden deze stammen als bevriend beschouwd.
Na het neerslaan van de opstand werd het rustig in het hele gebied. Germania Inferior, waar de Limes toe behoorde, is sinds het jaar 89 officieel een gewone Romeinse provincie in het noordelijke grensgebied.
2022 is uitgeroepen tot het Limesjaar: Alphen, wereldstad aan de Limes. Met deze serie artikelen staan we stil bij het Romeinse verleden van Alphen aan den Rijn.
