ROMEINEN Tacitus
'En bovendien nog afgezien van het gevaar van de ruige en onbekende zee wie zou Azië, Afrika of Italië verlaten en op zoek gaan naar Germanië? Het terrein is er woest. Het klimaat ruw. Het leven en landschap somber. Hier kom je alleen indien het je vaderland is.'
De Romeinse consul en historicus Tacitus leefde van 55 tot 117 na Christus. Hij was een gerespecteerd man en ook nu nog een belangrijke kennisbron voor wetenschappers. Tijdens zijn leven liep de Romeinse noordgrens langs de Oude Rijn en daarmee dwars door de huidige gemeente Alphen aan den Rijn. Onze regio hoorde bij de Romeinse provincie Germania. En juist over Germania heeft Tacitus een boek geschreven.
Tacitus is zelf nooit in noordelijkste deel van het Romeinse Rijk op bezoek geweest. De tekst bevat echter wel degelijk een kern van waarheid. Het zou zomaar kunnen dat de schrijvers die Tacitus raadpleegde niets anders hebben gezien dan grijze luchten, regenbuien en hier en daar een forse windvlaag.
Het landschap was de delta van een grote rivier: de Rijn. Het bestond uit moerassen doorsneden door kreken, beken en riviertjes. Er waren verhogingen op zandgronden. Tegelijkertijd was het een bosrijk gebied.
De bewoners maakten gebruik van paden, maar vooral van het water om zich te verplaatsen. Wegen zoals de Romeinen die kenden, waren er niet. Ook woonde de inheemse bevolking niet in steden met stenen huizen. Nee, er waren boerderijen met lemen wanden en strooien daken gelegen op een verhoging in het terrein.
In de winter van 40-41, werd in het huidige Alphen een Romeins castellum gebouwd en een paar jaar later, in het jaar 47, een in het huidige Zwammerdam. Pas aan het einde van de eerste eeuw werd een weg langs de rivier aangelegd die de forten verbond. Ergens rond die tijd heeft Tacitus onze streken bezocht.
Germania is de enige beschrijving van onze streken in de Romeinse tijd, geschreven door iemand die ook daadwerkelijk in die tijd leefde. De Romein Tacitus bekeek ons kikkerlandje overigens wel erg met Romeinse ogen. Vandaar de weinig vleiende tekst die op een gedenkplaat op het Rijnplein te vinden is.
2022 is uitgeroepen tot het Limesjaar: Alphen, wereldstad aan de Limes. Met deze serie artikelen staan we stil bij het Romeinse verleden van Alphen aan den Rijn.
