Waarom alertheid zo belangrijk is voor het leren en ontwikkelen
Om kinderen goed tot leren, spel, ontwikkelen en participeren te laten komen, is het belangrijk dat ze voldoende ‘aanstaan’. Dat ‘aanstaan’ gaat over hoe alert ze zijn. Een optimale alertheid is ontzettend belangrijk voor zowel thuis als het onderwijs, want daarmee komen kinderen tot concentratie, doelgericht bewegen en activiteiten. In deze blog zal Kayleigh Hillebrand, orthopedagoog en sensorisch integratie therapeut, uitleggen wat alertheid is, hoe je deze kunt beïnvloeden en waarom de alertheid vooral bij prematuren een probleem kan zijn.
Wat is alertheid?
Alertheid zegt iets over hoe waakzaam je bent, hoe goed je ‘erbij’ bent. Verschillende activiteiten vragen een verschillende alertheid. Als je iets geheel nieuws aan het doen bent, is je alertheid vaak wat hoger; je bent wat meer gespannen en moet intensiever opletten. Als je iets doet wat je op de automatische piloot kan doen, zoals tanden poetsen, dan is de alertheid vaak lager. Bij het leren op school is vaak een alertheid nodig die tussen hoog en laag in zit: voldoende alert om aandachtig aan het werk te zijn. De sleutel bij alertheid is zelfregulatie: de vaardigheid om je alertheid aan te kunnen passen aan de taak.
Fases van alertheid
Er zijn 5 fases van alertheid te onderscheiden:
- Slapen
- Niet alert
- Gericht actief
- Gespannen
- ‘Overspannen’
Fase 3 is over het algemeen de optimale staat van alertheid, maar in sommige situaties zijn andere fases ook adequaat (slapen in de nacht; niet alert tijdens het ontspannen; gespannen tijdens nieuwe activiteiten). Over het algemeen loopt de alertheid gedurende de dag op. Hoe meer prikkels een kind binnenkrijgt, hoe hoger de alertheid aan het einde van de dag zal zijn. Prikkels beïnvloeden dus de alertheid, maar omgekeerd bepaalt de alertheid ook hoeveel prikkels een kind wel/niet binnenkrijgt.
Gedrag van kinderen in de verschillende fases
In fase 1 is een kind aan het slapen. In fase 2 kun je twee soorten kinderen zien: kinderen die op een passieve manier niet-alert zijn (wegdromen, afgeleid) en kinderen die op een actieve manier niet-alert zijn en steeds proberen om hun alertheid op te krikken (wiebelen, friemelen, prikkels zoeken). In fase 3 zien we kinderen die gericht actief aan het werk zijn/bezig zijn met hun taak. In fase 4 kun je weer twee soorten kinderen zien: kinderen die (over)enthousiast zijn of kinderen die negatieve spanning voelen, zoals angst/stress. In fase 5 zien we ten slotte kinderen die gaan vluchten, vechten of bevriezen, omdat de spanning te hoog is opgelopen.
Alertheid bij prematuren
Vooral bij premature kinderen kunnen er problemen met de alertheid zijn. In de eerste levensdagen/weken krijgen prematuren te maken met aan de ene kant een overdaad aan prikkels en aan de andere kant een tekort aan prikkels. Een overdaad aan prikkels zit hem bijvoorbeeld in medische ingrepen, felle lichten, overal witte doktersjassen, piepende machines… Een tekort aan prikkels kan bijvoorbeeld komen door in de couveuse te liggen, waar een kindje minder (fijne) prikkels krijgt dan een kindje dat niet in de couveuse hoeft te liggen. Denk aan huid-op-huid contact, gewiegd worden, enzovoort. Kinderen die te vroeg zijn geboren moeten dus extra in de gaten gehouden worden als het gaat om de prikkelverwerking/alertheid.
Kinderen helpen bij het reguleren van de alertheid
Als kinderen moeite hebben om in de optimale alertheid te komen, kun je hen hierbij helpen. Dit noemen we ook wel co-regulatie. Om de alertheid omhoog te krijgen, is het belangrijk dat je gevarieerde prikkels aanbiedt, die kort maar krachtig zijn. Denk aan: wild bewegen, stoeien, snel en krachtig de jas aan-/uittrekken, enzovoort. Als je de alertheid juist omlaag wil krijgen omdat een kind te gespannen is, is het belangrijk dat je eentonige, langer durende prikkels aanbiedt. Denk aan: schommelen, stevig inrollen in een deken, rustige muziek luisteren of masseren.
Wat kan De Praktijk4Kids betekenen?
De Praktijk4Kids biedt zowel onderzoek als behandeling op het gebied van prikkelverwerking en alertheid. De hulp kan rechtstreeks aan kinderen geboden worden, maar ook de omgeving kan meegenomen worden. Het maken van een alertheidsmeter is een onderdeel van de hulp. Hiermee kan een kind of de omgeving aangeven in welke alertheid het kind zit en vervolgens wat hij/zij dan nodig heeft om weer in de optimale alertheid te komen. Ben je benieuwd naar alle mogelijkheden? Neem eens een kijkje op www.depraktijk4kids.nl of neem vrijblijvend contact op met karin@depraktijk4kids.nl.