X gunt Y niks
Het kostte de minister erg veel tijd, maar met de steun van D66 en GroenLinks is het dan eindelijk gelukt: de basisbeurs moet plaatsmaken voor een ‘sociaal leenstelsel’: een stelsel wat ervoor zorgt dat de jeugd op eigen kosten mogelijk een goed betaalde baan binnensleept. Generatie X heeft besloten dat na het eigen gerommel op een Hbo-instelling of universiteit, zij generatie Y opzadelt met hetgeen waar de eigen generatie nu nog de problematiek van ondervindt: lenen. Blijkbaar hebben de jaren economische crises en de jarenlange studies deze generatie nog niet het verstand gebracht juiste beslissingen te nemen over de toekomst van een mogelijk wél succesvolle generatie.
Crisis van X
De crisis van het heden is gestoeld op een optimistisch mankement wat is ingebakken in de hedendaagse economie. Dat klinkt misschien academisch, maar is uit te leggen met een eenvoudige anekdote. De economische crisis die in 2008 ontstond is het gevolg van optimistisch gedrag: het gedrag van de gokker. Gokkers zijn verslaafd aan te optimistische prikkels: de prikkel van de garantie op een overwinning. De gokker is geen risiconemer, gokkers zijn verslaafd aan het irreële. In de eigen ogen nemen ze geen risico, maar stevenen ze af op een van tevoren bepaald doel, wederom: de overwinning. In werkelijkheid is het niet de persoon, maar de machine die bij machte is te bepalen of de overwinning volgt. Net zoals Keynes kent de gokker geen alternatieve scenario’s. Het is een gesloten denktheorie waarbij de gokker een munt in de machine gooit, waarbij de machine aan de hand van een aantal variabelen bepaald wat de uitkomst is. Keynes deed hetzelfde, zijn theorie vertelt ons dat wanneer er sprake is van economische neergang de overheid geld moet investeren, waardoor er werkgelegenheid komt die de vraag stimuleert, waardoor er meer wordt afgezet en ga zo door. Beiden zijn gesloten theorieën die er vanuit gaan dat wanneer het een gebeurd het ander erop volgt. Het is de theorie van generatie X die een huis gaat financieren: huizen stijgen namelijk in waarde, toch?
Hyperbolisme
Na een aanzienlijk bloeiende periode van consumptie op basis van geleend geld, barst de zeepbel in 2008 volledig. Het gewetenloze optimisme leek te stranden en de mogelijkheid deed zich voor om een periode waarin het ratio weer de regerende factor werd te omarmen. Echter lijken de hervormingen geenszins op de evoluties ten gevolge van de volkse opstanden uit de periode van Verlichting die we kennen, een andere periode waarin het ratio won van een andere te optimistische prikkel: dat er na het leven op aarde een betere wereld is. Daarbij blijven de veroorzakers van de penarie tijdens deze crisis allemaal op hun plaats: er verandert helemaal niets aan de gevestigde orde. Zij die een radicale verandering wensen in de richting van pessimisme zijn nog in de minderheid en worden veelal als populisten aan de kant gezet. De medeverantwoordelijken aan de schuldencrisis zitten nog altijd aan de knoppen en zijn bezig aan een weg te timmeren die nog optimistischere beleidsombuigingen niet uitsluit. Zo zagen we afgelopen week een op het oog ‘sociaal leenstelsel’ de plaats van een basisbeurs innemen, waarbij wordt verondersteld dat men die studeert later een zodanige baan genereert dat de schuld kan worden terugbetaald. Als we het over optimisme hebben, is er hier sprake van non-rationeel hyperbolisme.
Onwelwillendheid
Natuurlijk is het belangrijk dat de staatsschuld door middel van bezuinigingsmaatregelen teruggebracht wordt naar een acceptabel niveau. Wel is het belangrijk dat men in Den Haag gaat beseffen dat het de afgelopen jaren ver gevorderde optimisme heeft uitgemond in een mondiale kredietcrisis. Er zijn tal van mogelijkheden waarop men nu kan voorkomen dat dergelijke crises opnieuw ontstaan als gevolg van een insolide financieel beleid. Bijvoorbeeld door generatie Y niet op jonge leeftijd al op te zadelen met eenzelfde problematische schuld waar pas afgestudeerden nu al mee kampen: de studieschuld. Onder andere door dit soort maatregelen ontstaat onwelwillendheid van jong naar oud. Er ontstaan complete partijen die enkel opkomen voor de belangen van ouderen, om er maar voor te zorgen dat de - als we het toch over optimisme hebben - onhoudbare AOW-leeftijd toch wordt behouden. In Den Haag zou men erover moeten waken dat er een bepaalde mate van solidariteit blijft bestaan tussen jong en oud. Jong zorgt ervoor dat oud zorg bekomt en de AOW-centjes via belastinginning netjes worden bezorgd en zij die - wanneer zij de pensioenleeftijd behalen - AOW wensen te ontvangen doen iets terug door de studie van de jongeren te financieren.
Misgund
Waar X van overheidswege altijd mogelijkheden kreeg haar ratio te ontwikkelen en eindeloos mocht experimenteren met ogenschijnlijk interessante studies, daar is Y de generatie die de dupe is van de pret pakketten en elfjarige cultuurstudies die alleen voor gewetenloze optimisten enige baanzekerheid gaven. Zij die altijd alles geschonken kregen, zijn nu niet bereid om ook enigszins in deze mate van solidariteit te participeren. Het is de generatie X die het generatie Y niet gunt rationeler te worden dan zij.
