Eerste Stolpersteine zijn geplaatst voor het gemeentehuis
Geen hoog bezoek van kunstenaar Gunter Demnig, maar de eerste Stolpersteine zijn dit weekend wel geplaatst voor de hoofdingang van het gemeentehuis in Alphen. De gedenktekens, letterlijk 'struikelstenen', herinneren aan de mensen die door de nazi's verdreven, gedeporteerd of vermoord zijn.
Veel steden in Nederland kenden voor de Tweede Wereldoorlog bloeiende Joodse gemeenschappen. Met een synagoge en een begraafplaats was dit ook in Alphen het geval. Een voorbeeld van een Joodse familie die de oorlog niet heeft overleefd is de familie Van Dien. Zij hadden een confectiezaak op de hoek van de Van Mandersloostraat en de Aarkade, totdat hun bloeiende bedrijf werd afgenomen en ze werden afgevoerd naar een vernietigingskamp.
Namen weer zichtbaar maken
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er in totaal ruim 102.000 Joodse Nederlanders, onder wie 62 Aarlanderveense, Alphense, Boskoopse en Zwammerdamse Joden vermoord in de concentratiekampen. Zij zijn vergast, doodgeschoten, of gestorven door de ontberingen waaraan zij bloot stonden. Een graf kregen ze niet; ze zijn verbrand in ovens en hun as is anoniem in een kuil of rivier gegooid.
Deze slachtoffers mogen niet vergeten worden. Alphens.nl was een paar jaar geleden de initiatiefnemer van het plan om Stolpersteine te plaatsen, maar het plan werd even later ook breed gedragen. Stichting Herdenking Joodse Vervolgingsslachtoffers (SHJVS) schaarde zich achter het initiatief. Ook wethouder van Velzen benadrukte vorig jaar nog dat dit een mooi project is voor de gemeente Alphen aan den Rijn. "De historie kunnen we op deze manier vasthouden en koesteren." Na goedkeuring van de gemeente en positieve geluiden vanuit nabestaanden, kon het plan ook daadwerkelijk worden uitgevoerd. Oorspronkelijk zouden de stenen voor 5 mei 2020 al op hun plek liggen, dit ter ere van 75 jaar bevrijding. Corona gooide echter roet in het eten, waardoor de plaatsing werd uitgesteld naar november 2020.
De eerste Stolpersteine
Door de huidige coronamaatregelen was de plaatsing van de Stolpersteine een sobere gebeurtenis. Kunstenaar Gunter Demnig zou eigenlijk aanwezig zijn, maar vanwege zowel zijn eigen gezondheid als de gezondheid van anderen heeft hij zijn Beneluxtour, waarbij hij diverse Stolpersteine zou plaatsen, moeten cancelen. In plaats daarvan waren er twee medewerkers van de gemeente, gekleed in felgekleurde oranje jassen, die de stenen hebben geplaatst.
Tekst loopt door onder de foto
Het gaat om drie stenen die nu voor de hoofdingang van het gemeentehuis liggen. Deze drie Stolpersteine zijn geplaatst voor Mathilde Neuwahl-Mosheim (woonde op Emmalaan 2), Jenny Thurin (woonde op de Gouwsluisseweg 15) en Joseph Isaac de Leeuw (woonde op de Zeilmakersstraat 5). Op een later moment zal de vierde steen, die van Leentje Hamburger (woonde op de Stationsstraat 43), hier bij worden geplaatst. Aangezien de familie daar graag bij wil zijn, wordt dit op een moment gedaan wanneer dat gezien de coronamaatregelen weer is toegestaan.
Dat het gemeentehuis als locatie is gekozen is ook niet zonder reden. "De eerste stenen worden bij het gemeentehuis geplaatst omdat de plaats waar de woningen destijds stonden niet meer geschikt is. Zo loopt de Prins Bernhardlaan dwars over de plek waar vroeger het huis van een van de vermoorde slachtoffers stond. Gunter Demnig heeft aangegeven dat in dergelijke gevallen een steen geplaatst kan worden bij de ingang van het gemeentehuis", vertelt Albert Bremer, secretaris van de SHJVS.
De andere Stolpersteine
De plaatsing van de Stolpersteine voor de 58 andere vermoorde Joodse Boskopers, Zwammerdammers, Aarlanderveeners en Alphenaren zal in een periode van ongeveer drie jaar gebeuren. "De planning voor de korte termijn wordt vooral bepaald door de coronamaatregelen en voor de langere termijn door de beschikbaarheid van Gunter Demnig", zo weet Bremer te vertellen. Demnig moet namelijk de Stolpersteine leveren en zal er ook een aantal zelf komen plaatsen.
De SHJVS hoopt daarna op een vervolg. "Onze gemeente kent namelijk niet alleen Joodse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Ook anderen hebben de oorlog niet overleefd. Omdat zij zich verzetten tegen de tirannie, omdat zij verplicht werden om in werkkampen te werken, omdat zij als militair moesten vechten, of omdat ze toevallig op het verkeerde moment op een plek waren waar een bom viel of waar geschoten werd. Ook zij verdienen een Stolperstein."
