ROMEINEN Handelsnederzetting
Als er een castellum 'in the middle of nowhere' wordt gebouwd, verschijnt er binnen de kortste keren ook een handelsnederzetting. Dat zal in Alphen aan den Rijn niet anders zijn geweest. In zo'n kampdorp wonen gezinnen van soldaten, ambachtslieden en handelaren.
De nederzetting rond het castellum Albaniana voorziet in veel behoeften van de legionairs. De bewoners hebben werkplaatsen en winkels. Er is een mix van ambachtelijke waar, aangevoerde goederen, voedsel en horeca te vinden.
Een handelsnederzetting komt niet uit de lucht vallen. Uit de reconstructies blijkt dat de kampdorpen rond de castella op elkaar lijken. Er worden huizen gebouwd langs de lange hoofdweg, in dit geval de weg naast de Oude Rijn.
En, er loopt een weg om het castellum. Deze begint aan de hoofdweg, maakt een bocht naar het westen, loopt dan parallel aan het castellum en buigt daarna terug naar de hoofdweg. In het midden van de Romeinse 'rondweg kruist deze de weg of het pad van het castellum naar het binnenland.
In Albaniana zijn inderdaad aan alle drie de landzijden van het castellum sporen van de handelsnederzetting aangetroffen.
Elk castellum wordt in de lengte en in de breedte doorsneden door een hoofdweg. Omdat Albaniana een haven voor de deur heeft, is een lange kant van het fort aan de rivier gebouwd. Hier is de hoofdpoort aan de kade van de haven.
Van de andere drie poorten komen er twee uit aan de doorgaande Limesweg. Deze wordt overigens pas aan het einde van de eerste eeuw aangelegd. Voorheen zal hier een pad hebben gelopen. De derde verbindt het castellum met de rondweg.
De regionale inheemse bouwwijze in het westen en noorden van Nederland is het woonstalhuis. Deze woning heeft een ingang aan een lange zijde met aan de ene kant de stal en aan de andere de woning. Het is vaak een open ruimte.
Het meest gebruikelijke type woningen bij de Romeinse castella is het Streifenhaus. Dit type woning staat met een korte kant aan de straat. Hier zijn ook de winkel en werkplaats. Achter de winkel liggen de woonvertrekken. Aan de achterzijde van de woning is een langgerekte nutstuin.
De bouw van deze lange huizen met de smalle kant naar de weg is in principe de vroegste vorm van lintbebouwing.
2022 is uitgeroepen tot het Limesjaar: Alphen, wereldstad aan de Limes. Met deze serie artikelen staan we stil bij het Romeinse verleden van Alphen aan den Rijn.
