ROMEINEN Terra sigillata
Mooi woord: terra sigillata. Het is een bekend soort Romeins aardewerk. Steenrood en vaak voorzien van reliëfs in de wanden. Hoewel het relatief kostbaar is, is wel de helft van de aardewerk vondsten in het Romeinse fort in Alphen terra sigillata.
Het Romeinse castellum Albaniana in hartje Alphen aan den Rijn heeft bestaan van het jaar 41 tot het einde van de derde eeuw. Er is terra sigillata gevonden uit de hele periode. Van veel van de vondsten is duidelijk waar het aardewerk is gemaakt: in welke regio, in welke werkplaats en zelfs door welke pottenbakker.
Oorspronkelijk werd terra sigillata in Arezzo en Pisa gemaakt. Maar in de eerste eeuw na Christus werd het vooral in Zuid-Gallië (Frankrijk) gemaakt en weer later in Midden- en Oost-Gallië. De kwaliteit van het baksel en de vormen kunnen worden gelinkt aan de plaats van herkomst. Daarom is terra sigillata goed dateerbaar.
Er is in Alphen veel Zuid-Gallische terra sigillata gevonden. Zelfs uit de periode van voor Claudius in de prille beginjaren van Albaniana. Deze keizer veroverde in het jaar 43 Britannia. Het Alphense castellum is dan ook niet in zijn opdracht gebouwd, maar in die van zijn voorganger Caligula.
Er zijn uit de periode van voor de Bataafse opstand in 69-70 toen het Alphense fort tot de bodem afbrandde, scherven van borden, kommen en kommetjes, schalen en wellicht zelfs een kelk gevonden.
Er is veel minder terra sigillata uit de latere Midden- en Oost-Gallische periode gevonden. Er zijn maar een paar Oost-Gallische vondsten gedaan uit de late tweede eeuw of de vroege derde eeuw. Daar zitten dan weer wel een paar bijzondere stukken tussen, zoals een bord met een holle boden en de bodem van een mortarium, een Romeinse wrijfschaal.
Dat heeft trouwens meer te maken met de afbraak en verstoring uit de na-Romeinse periode plus hergebruik van materiaal, dan dat het bewijst dat dit er niet was.
Aardewerk wordt, net als bijvoorbeeld dakpannen, over het algemeen gestempeld door de pottenbakker die het stuk heeft gemaakt. Op de Alphense terra sigillata zijn 36 verschillende stempels aangetroffen. Hiervan komen 31 stuks uit La Graufesenque in Aveyron in het zuiden van Gallië. De meeste pottenbakkers hier werkten in het midden van de eerste eeuw.
2022 is uitgeroepen tot het Limesjaar: Alphen, wereldstad aan de Limes. Met deze serie artikelen staan we stil bij het Romeinse verleden van Alphen aan den Rijn.
