ROMEINEN Visserij
Vissen worden door de Romeinen zeer gewaardeerd als voedsel. Toch is het geen eiwitbron die door het leger aan de legionairs wordt verstrekt. Vis zit niet in het rantsoen. Wel wordt er in de omgeving van de castella aan de Limes gevist en er wordt zeevis vanaf de kust aangevoerd.
Tijdens archeologische opgravingen waar tijdsdruk op staat, is het vinden van visbotjes niet echt een prioriteit. Bij de Alphense vondsten horen dan ook slechts twee geraamten van vissen. Dat het daarbij om voedsel gaat, is duidelijk: de koppen ontbreken.
Allebei de geraamten zijn van platvissen. Waarschijnlijk schol of bot. En dat zijn zeevissen. Iemand in Albaniana heeft dus zeevissen gekocht om een heerlijke Romeinse vismaaltijd van te maken.
Dat er in de omgeving van het Alphense fort in de binnenwateren werd gevist, weten we vooral zeker door de vondst van de boomstamkano's van Zwammerdam. Drie van de zes opgegraven Schepen van Zwammerdam zijn vissersboten.
Twee van deze kano's hebben een dek met een luik. Aan de zijkanten van deze 'kist' zitten geboorde gaten om er water in en uit te laten stromen. Zo’n voorziening heet een visbun en hierin blijft de vis levend. Met dit soort kanos kan worden gevaren.
Een visbun die niet vaart en aan de oever verankerd is, heet een vislegger. Meestal gaat het dan om een grote van gaten voorziene rechthoekige drijvende bak. Mogelijk is boomstamkano 5 eerder een vislegger dan een varende boomstamkano met een bun zoals kano 1. Kano 5 is namelijk ingekort en heeft een rechte achterkant die is dichtgetimmerd.
Met dergelijke boomstamkano’s kan op de rivier de Oude Rijn zijn gevist. De kano’s zijn ook heel geschikt om in het grote netwerk van kleinere waterwegen te worden ingezet, bijvoorbeeld op de Aar, de Gouwe of de Meije.
Vissen kan op verschillende manieren. Bekend is dat in de Romeinse tijd werd gevist met netten en met visfuiken, maar ook met harpoenen op grotere vissen zoals steur.
Steur is een redelijk bekende grote vissoort die in de Romeinse tijd inheems was in de Rijndelta. De steur is inmiddels uitgestorven. Zalm en paling kennen we nog steeds, al is de stand van beide soorten zwaar achteruit gegaan. Vissoorten als elft en fint? Die waren ooit thuis in de wateren langs de Nederlandse Limes, maar zijn inmiddels zeer zeldzaam.
De visstand is in de tweeduizend jaar die Albaniana van Alphen aan den Rijn scheidt behoorlijk uitgedund. Dat komt vooral door overbevissing, kanalisering, afsluiten van waterwegen, vervuiling en het verdwijnen van waterplanten.
2022 is uitgeroepen tot het Limesjaar: Alphen, wereldstad aan de Limes. Met deze serie artikelen staan we stil bij het Romeinse verleden van Alphen aan den Rijn.
