De Heerlijkheid van Alfen: van buitenplaats tot kindertehuis
Het project ‘De Heerlijkheid van Alfen’ maakt de geschiedenis van Alphen aan den Rijn weer zichtbaar en beleefbaar. In Park Rijnstroom is een deel van deze geschiedenis nog te zien. Het park ademt nog de sfeer van de buitenplaats van weleer.
In 1720 waren Reinier van Uijlenburg, Heer van Honswijck, en zijn vrouw Johanna Bakker de eerste bewoners van buitenplaats Rijnstroom. Volgens een beschrijving uit 1830 bestond de buitenplaats uit ‘een huis met schuur en erf.’ Achter het huis lag een boomgaard omgeven door een ‘lustplaats’, een bos met een vijver. Een moestuin en weilanden hoorden er ook bij.
Huize Rijnstroom. Bron: Gemeentearchief/Stichting Oud Alphen.
In de loop der jaren wisselde de buitenplaats diverse keren van eigenaar door overerving of verkoop. In 1890 werd het zelfs nog even een hotel. In 1895 kocht de Martha-Stichting buitenplaats Rijnstroom om er een kindertehuis van te maken voor onverzorgde kinderen. De Martha-Stichting was in 1883 opgericht en startte in 1884 met een kindertehuis aan Julianastraat 86-88, nu de locatie van het Castellum Theater. Toen dat te klein werd, verhuisde de Stichting naar buitenplaats Rijnstroom.
Ook Huize Rijnstroom werd al snel te klein voor de Martha-Stichting, want er kwamen steeds meer kinderen. Daarom waren veel nieuwe gebouwen nodig. Een aantal daarvan staat nog steeds in het park. Het Emma-meisjeshuis, in 1898 als eerste gebouwd, is nu een appartementencomplex. In het centrale gebouw met badhuis zit restaurant Alfreds, de kerk is Parktheater geworden en in de Koningin Wilhelminaschool zit nu Cultuurcentrum Parkvilla.
.jpg)
De Koningin Wilhelminaschool. Bron: Gemeentearchief/Stichting Oud Alphen.
De tuin werd ingericht als park in Engelse landschapsstijl, de boomgaard bleef behouden. Huize Rijnstroom werd in 1924 afgebroken nadat er een nieuwe directeurswoning achter was gebouwd. De Rijnbode van 24 december 1924 zegt er het volgende over: 'De Martha-Stichting heeft het gebouw dat zoo zoetjesaan in deplorabelen toestand verkeerde niet meer noodig en het moest opgeruimd worden. Men behoeft er geen bedroefd gezicht bij te zetten, het voorname huis van weleer was onfraai overblijfsel geworden met scheefgezakte balcon en verschilferde muren..........'
Een kijkje binnen bij de Martha-Stichting. Bron: Catawiki.
De Martha-Stichting was een dorp in een dorp: de kinderen woonden er, gingen er naar school en konden een vak leren. Ontspanning was er ook: padvinderij, kampeervakanties door heel Nederland, een muziek- en toneelvereniging, Sinterklaasfeesten. Toch was het leven er soms zwaar. Strenge leraren en soms te weinig aandacht voor de kinderen maakten het leven in de Martha-Stichting niet altijd even gemakkelijk.
Het kindertehuis bleef tot in de jaren ’70 van de vorige eeuw in gebruik. Op deze website vertellen de ‘Martelaren’, de kinderen die bij de Martha-Stichting woonden, en enkele medewerkers, hun eigen verhaal.
De boomgaard van de Martha-Stichting met bijbehorende tuinmanswoning in Park Rijnstroom. Bron: Eva IJsveld.
Het project ‘De Heerlijkheid van Alfen’ ontstaat in samenwerking met Eva IJsveld, PRAE archeologie & educatie, de Historische Vereniging Alphen aan den Rijn, Stichting Het Cultuurpalet en Cultuurcentrum Parkvilla en wordt financieel mogelijk gemaakt door bijdragen van de Provincie Zuid-Holland subsidieregeling publieksbereik archeologie en de gemeente Alphen aan den Rijn. Download de Beleefroute ‘De Heerlijkheid van Alfen’ gratis op je telefoon en ontdek al wandelend nog meer over de onzichtbare geschiedenis van Alphen aan den Rijn!
Dit is deel 7 in de artikelreeks 'De Heerlijkheid van Alfen'. Lees hier alle artikelen.
